Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu przygotowało książkę, zawierającą żywe dawniej podania ludowe, oraz film dokumentalny, poświęcony wsi sądeckiej. Obie pozycje ukazały się w ramach obchodów Roku Oskara Kolberga.
„Niby to legenda, ale ktosik gadał, że tak prawdziwie było” – to tytuł bogato ilustrowanej książki, w której znajdują się teksty spisane w latach 70. i 80. XX w., przechowywane w archiwum Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, oraz opowieści najstarszych mieszkańców sądeckich wsi, zanotowane współcześnie.
Jak poinformowała PAP Izabela Szafran z działu promocji nowosądeckiego muzeum, większość opowieści w wydanym zbiorze dotyczy świata pozazmysłowego – istot demonicznych, duchów, świętych.
W historiach tych widać pozostałości dawnych wierzeń ludowych, w których świat ludzi łączył się nierozerwalnie ze światem nadprzyrodzonym. Zgodnie z tymi wierzeniami, dusze zmarłych, z różnych przyczyn i pod różnymi postaciami, mogły przebywać wśród żywych, wchodząc z nimi w interakcję. Święci odwiedzali ziemię, demony i istoty półdemoniczne zamieszkiwały góry, lasy, bagna, rzeki i pola, a także domy czy zagrody, dokuczając lub pomagając ludziom.
„Niby to legenda, ale ktosik gadał, że tak prawdziwie było” – to tytuł bogato ilustrowanej książki, w której znajdują się teksty spisane w latach 70. i 80. XX w., przechowywane w archiwum Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, oraz opowieści najstarszych mieszkańców sądeckich wsi, zanotowane współcześnie.
Wśród przytoczonych opowieści wiele miejsca zajmują te o czarach i urokach. Pojawiają się w nich ludzie, którym przypisywano szczególne zdolności – czarownice oraz bacowie-czarownicy.
W książce pojawiają się też podania, które wyjaśniają powstanie kapliczek, skał o nietypowym kształcie, mokradeł i innych charakterystycznych miejsc na Sądecczyźnie. Podania wyjaśniają, w jaki sposób powstały te często tajemnicze miejsca lub opisują niezwykłe zdarzenia, jakie rozegrały się w ich pobliżu.
Film „Wieś sądecka. LUDEM Oskara Kolberga inspirowane” jest poświęcony dawnej wsi sądeckiej, zapamiętanej przez jej starszych mieszkańców, urodzonych w latach 20., 30. ubiegłego wieku. Bohaterowie opowiadają gwarą właściwą danemu regionowi o codziennych zajęciach, zwyczajach, sposobie obchodzenia świąt oraz relacjach rodzinnych.
Zdjęcia nagrano w kilkunastu wioskach oraz Sądeckim Parku Etnograficznym. W filmie wykorzystano fotografie archiwalne ze zbiorów Muzeum Okręgowego i prywatnych, a także współczesne interpretacje przyśpiewek i melodii zebranych przez Oskara Kolberga.
Płyty z filmem są dostępne w muzeum. Wkrótce film będzie można zobaczyć w internecie, m.in. na stronie internetowej muzeum.
Książka i film powstały w ramach projektu "TOM 45. KOLBERG INSPIRACJE", dofinansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Nazwa projektu – jak powiedziała PAP sądecka etnograf Joanna Hołda - nawiązuje do tomu 45. Kolberga, zatytułowanego „Góry i Podgórze”, ponieważ to w nim Kolberg opisał kulturę ludową Sądecczyzny.
Oskara Kolberga, etnograf i kompozytor, któremu Sejm dedykował 2014 rok, przyszedł na świat 200 lat temu, w Przysusze (k. Radomia). Kształcił się w Liceum Warszawskim, pobierał też lekcje gry na fortepianie i kompozycji m.in. u Józefa Elsnera i Ignacego F. Dobrzyńskiego. Szczególny wpływ na zainteresowania muzyczne Kolberga wywarła młodzieńcza znajomość z Chopinem. Pierwszą wyprawę badawczą na Mazowsze Kolberg odbył w 1839 r. Rozpoczął pracę nad dokumentacją folkloru muzycznego, m.in. uzupełniając wcześniej wydane zbiory pieśni ludowych o zapis melodii.
Badacz jako pierwszy zgromadził i uporządkował według regionów wiedzę na temat polskiej twórczości ludowej - muzyki, tańców, zwyczajów i mowy. Jednym z jego osiągnięć było zebranie ok. 10 tys. rodzimych melodii ludowych. Wyniki swoich badań zaprezentował za życia w 33 tomach dzieła pt. "Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce". Po śmierci Kolberga Polska Akademia Nauk wydała kolejne tomy „Ludu”.
Kolberg mocno był związany z podkrakowskimi Mogilanami i z Krakowem, w którym zmarł w 1890 r. (PAP)
bko/ par/
