Nagrody im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej” wręczone po raz 47.

Co roku Nagroda im. Oskara Kolberga trafia do artystów tworzących w dziedzinach ludowych sztuk plastycznych i rękodzieła, literatury, śpiewu, muzyki instrumentalnej i tańca oraz organizatorów przedsięwzięć artystycznych upowszechniających folklor i sztukę ludową, animatorów, mistrzów, naukowców, badaczy, dokumentalistów, którzy gromadzą i przekazują przyszłym pokoleniom wiedzę o kulturze ludowej. To najstarsze i najważniejsze wyróżnienie w dziedzinie kultury tradycyjnej w Polsce zostało ustanowione w 1974 roku. Jego patronem jest Oskar Kolberg (1814-90), polski etnograf, folklorysta i kompozytor.

Laureatami 47. Nagrody im. Oskara Kolberga zostali: w kategorii dla twórców z dziedziny plastyki i folkloru muzyczno-tanecznego - Kazimiera Balcerzak – wycinankarka, hafciarka, mistrzyni zdobnictwa, plastyki obrzędowej, wykonawczyni bukietów kwiatowych, popularyzatorka twórczości ludowej (Sieradz, woj. łódzkie); Stanisława Galica-Górkiewicz – skrzypaczka, instruktorka góralskiego muzykowania. Popularyzuje muzykę i kulturę Skalnego Podhala (Bukowina Tatrzańska, Podhale, woj. małopolskie); Elżbieta Kasznia – śpiewaczka i twórczyni ludowa, instruktorka śpiewu, hafciarka, wycinankarka, bibułkarka (Rozogi, Kurpie Zielone, woj. warmińsko-mazurskie); Jan Puk – rzeźbiarz, twórca unikatowych zabawek ludowych, sprzętów gospodarskich, architektury wiejskiej. Poeta ludowy, autor kronik o dawnych mieszkańcach wsi (Trześń, ziemia sandomierska/Lasowiacy, woj. podkarpackie); Piotr Sikora – skrzypek, twórca instrumentów. Jeden z najstarszych mistrzów kultury tradycyjnej w regionie. Prowadzi warsztaty budowy basów, skrzypiec i bębenków. Uczestnik koncertów i festiwali muzycznych (Kuźnica k/Przysuchy, radomskie, woj. mazowieckie).

Nagrodę dla Mistrza tradycji odebrała Monika Wałach-Kaczmarzyk – multiinstrumentalistka, śpiewaczka. Od ponad 30 lat uczy gry na instrumentach oraz śpiewu tradycyjnego. Instruktorka grup obrzędowych (Jaworzynka, Beskid Śląski, woj. śląskie).

W kategorii pisarstwo ludowe nagrodę otrzymała Elżbieta Wójtowicz – literatka ludowa, autorka scenariuszy widowisk obrzędowych, aktorka i gawędziarka. Organizatorka warsztatów gwary (Markuszów, Lubelszczyzna, woj. lubelskie).

Nagrodę dla badaczy, naukowców i animatorów odebrali: Dionizjusz Czubala – etnograf, folklorysta, badacz tradycji rzemieślniczych i legend miejskich, dokumentalista historii polskiej wsi w okresie II wojny światowej, autor antologii ludowych i tekstów narracyjnych (Wilkowice, Beskid Mały, Żywiecczyzna, woj. śląskie) oraz Bogumiła Nowicka – muzykolog, wieloletnia dziennikarka Radia Lublin. Popularyzuje kulturę ludową na antenie regionalnej i ogólnopolskiej, autorka radiowych portretów twórców ludowych (Lublin).

W kategorii kapele ludowe nagrodzono Kapelę Romana Wojciechowskiego (Tomaszów Mazowiecki, Opoczyńskie, woj. łódzkie).

Nagrodę dla zespołów folklorystycznych wręczono: Zespołowi Regionalnemu "Gorce" (Kamienica, Górale Sądeccy od Kamienicy, woj. małopolskie) oraz Zespołowi "Waliszowianie" z Nowego Waliszowa (Nowy Waliszów, Dolny Śląsk, woj. dolnośląskie).

W kategorii instytucje i organizacje zasłużone w opiece i upowszechnianiu kultury ludowej nagrody przyznano: Regionalnemu Centrum Kultury Kurpiowskiej im. ks. Władysława Skierkowskiego w Myszyńcu (Myszyniec, Kurpie Zielone, woj. mazowieckie) oraz Towarzystwu Miłośników Kujaw w Radziejowie (Radziejów, Kujawy, woj. kujawsko-pomorskie).

Laureaci Nagrody otrzymali Medale im. Oskara Kolberga projektu Anny Jarnuszkiewicz, pamiątkowe dyplomy oraz nagrody finansowe ufundowane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Samorząd Województwa Mazowieckiego.

Specjalne wyróżnienie dla ucznia Mistrza tradycji otrzymała Karolina Kupczyk – altowiolistka, tancerka, śpiewaczka, uczennica Moniki Wałach-Kaczmarzyk.

Wręczono także nagrodę ufundowaną przez Samorząd Województwa Mazowieckiego. Odebrał ją Piotr Sikora – skrzypek, twórca instrumentów. Jeden z najstarszych mistrzów kultury tradycyjnej w regionie.

Podczas gali ogłoszony został również laureat honorowego tytułu Ambasadora Kultury Tradycyjnej, czyli wyróżnienia dla samorządowca, który w ostatnim roku w szczególny sposób wspierał rozwój kultury tradycyjnej w swoim regionie. Tytuł otrzymał Marek Sałek – wójt gminy Lipce Reymontowskie.

Wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński powiedział, że "to jest wielki honor, że możemy już prawie 50 lat na gali Oskara Kolbera honorować najważniejszych, najwspanialszych - tych, którzy tę kulturę ludową i tradycyjną praktykują, niosą, a także przechowywali ją w trudnych czasach, kiedy może nie za bardzo było wsparcie, kiedy pewne rzeczy i instytucje się nie rozwijały". "Myślę, że teraz, od pewnego czasu, mamy dobry klimat dla kultury ludowej. Powstaje wiele nowych instytucji i programów wsparcia, choć chciałoby się powiedzieć, że warto by dalej jeszcze rozwijać wiele inicjatyw, ale my możemy wskazać nowe inicjatywy i nowe programy" - dodał.

Przypomniał, że podstawowym instrumentem w sprawowaniu mecenatu nad twórczością ludową jest coroczny program ministra "Kultura ludowa i tradycyjna". "Udało nam się w ostatnim czasie poszerzyć tę ofertę, powstał program, dzięki inicjatywie premier Beaty Szydło, +Etno Polska+. Są dwie tury programu w Narodowym Centrum Kultury, więc też jest to wzmocnienie dla zespołów ludowych, środowisk, twórców ludowych" - wskazał Gliński.

Dodał, że kilka lat temu pod auspicjami ministra właściwego do spraw rolnictwa i rozwoju wsi - powstał Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi. "Instytut został powołany m.in. po to, żeby usystematyzować współpracę ze Stowarzyszeniem Twórców Ludowych. Te prace trwają. MKiDN współpracuje w tych kwestiach z Ministerstwem Rolnictwa" - wyjaśnił szef MKiDN.

Zwrócił uwagę, że kultura tradycyjna jest przekazywana młodemu pokoleniu oraz powstaje coraz więcej inicjatyw lokalnych, inicjatyw promujących kulturę ludową.

Podkreślił, że "kultura ludowa to jest sól każdej kultury". "Także współczesne kierunki, bardzo nowoczesne kultury wciąż odwołują się do korzeni kultury ludowej. Popularność muzyki folkowej to jest najlepszy dowód na to, że można mieszać różne gatunki, podejścia, ale podstawą jest kultura ludowa" - ocenił wicepremier Piotr Gliński.

Minister rolnictwa i rozwoju wsi Henryk Kowalczyk powiedział, że twórcy kultury ludowej posiadają "wielką misję". "To przechowanie tradycji, które są bardzo ważne w budowaniu patriotyzmu, w budowaniu tożsamości, w tym, żebyśmy pamiętali zawsze skąd wychodzimy, gdzie są nasze korzenie i w jakim kierunku zmierzamy" - wskazał Kowalczyk.

Listy do uczestników uroczystości skierowali premier Mateusz Morawiecki oraz marszałek Sejmu Elżbieta Witek.

Premier napisał, że "przyznawane laury są wyrazem docenienia artystycznych i popularyzatorskich dokonań służących rozwojowi oraz upowszechnianiu polskiej sztuki ludowej i folkloru".

Złożył także gratulacje tegorocznym laureatom. "Nagroda Oskara Kolberga podkreśla niepowtarzalne miejsce kultury ludowej w naszej kulturze narodowej. Spuścizna ludowa swoimi zasobami, wartością bogactwa, oryginalnym pięknem form, wreszcie żywą obecnością w życiu współczesnym pozostaje bowiem jednym z najważniejszych komponentów polskiej tożsamości, współtworzy ją, charakteryzuje" - podkreślił.

Zapewnił, że jest "absolutnie przekonany, że Polska bez kultury ludowej nie miałaby swojej duszy". "Zróżnicowana regionalnie kultura ludowa, kultura tradycyjna ma niepowtarzalną siłę, charakter i moc. Jesteśmy zobowiązani, by ją pielęgnować i przechowywać, ale z uwagą notować także jej wszystkie żywe przejawy" - napisał.

Podziękował również tegorocznym laureatom – wybitnym twórcom, popularyzatorom i strażnikom ludowego dziedzictwa. "Dzisiejsze wyróżnienie jest dowodem Państwa artystycznych talentów, pasji i zaangażowania. Jako spadkobiercy niestrudzonego twórcy i badacza Oskara Kolberga wyświadczcie nam jedną z najszlachetniejszych przysług, przekazując te ludowe skarby kolejnym pokoleniom" - zaznaczył Mateusz Morawiecki.

Marszałek Witek napisała w liście, że kultura tradycyjna jest "swoistym fenomenem". "Przez stulecia zachowała swoją oryginalność i nadal zachwyca wyjątkowym kolorytem i różnorodnością. Jej wielkie bogactwo nie tylko fascynuje wyobraźnią i pięknem, lecz także od wieków stanowi źródło inspiracji dla największych polskich artystów. Motywy ludowe są wciąż obecne w malarstwie, rzeźbie, muzyce i filmie" - wskazała.

Dodała, że "we współczesnej rzeczywistości, w której za sprawą rozwoju cywilizacji mamy do czynienia z wciąż rosnącą dominacją kultury masowej, za bardzo istotną uważa działalność na rzecz pielęgnowania oryginalnego charakteru sztuki ludowej". "Dzisiejsza uroczystość jest szczególną okazją do złożenia wyrazów uznania i szacunku wybitnym twórcom i znawcom kultury ludowej, którzy mają swój wielki udział w tworzeniu i utrwalaniu tego wyjątkowo cennego dziedzictwa" - podkreśliła.

Wieczorem, o godz. 18 w siedzibie Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie, po dwuletniej przerwie spowodowanej pandemią, odbędzie się koncert z wieczorem tańca, podczas którego laureaci zaprezentują się w swoim repertuarze.

W regionalnych strojach i z tradycyjnymi instrumentami wystąpią muzykanci z różnych regionów Polski: Zespół Regionalny "Gorce" z Kamienicy, Kapela Romana Wojciechowskiego z Tomaszowa Mazowieckiego, Monika Wałach-Kaczmarzyk – multiinstrumentalistka z Beskidu Śląskiego wraz z kapelą, Piotr Sikora – skrzypek i budowniczy instrumentów z Kuźnicy k. Przysuchy z kapelą, a także Zespół "Waliszowianie" z Nowego Waliszowa na Dolnym Śląsku.

W trakcie koncertu, który poprowadzi podhalański muzyk Krzysztof Trebunia-Tutka, odbędzie się wspólny wieczór tańca, podczas którego będzie można nauczyć się regionalnych tańców i zabaw.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego powierzył realizację konkursu Narodowemu Instytutowi Muzyki i Tańca we współpracy z Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu i jego oddziałem – Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.(PAP)

autor: Katarzyna Krzykowska, Anna Kruszyńska

ksi/ akr/ pat/