"Rodzaje życzliwości", czyli szalony tryptyk Yorgosa Lanthimosa - od piątku w kinach

W ub.r. Lanthimos odebrał w Wenecji Złotego Lwa za "Biedne istoty" z Emmą Stone, Willemem Dafoe i Markiem Ruffalo w obsadzie. Później tytuł zebrał 11 nominacji do Oscarów (ostatecznie otrzymał cztery statuetki). W maju grecki twórca zawitał do Cannes z kolejnym filmem, zrealizowanym w czasie przeciągającej się postprodukcji tamtego obrazu. "Rodzaje życzliwości" to rzecz odległa od osadzonej w epoce wiktoriańskiej historii Belli Baxter pod wieloma względami – czasu, tempa, stylu, struktury. Złożony z trzech odrębnych historii film otwiera piosenka "Sweet Dreams (Are Made of This)" Eurythmics. I rzeczywiście, przypomina on wariacki sen Lanthimosa i współscenarzysty Efthymisa Filippou. W pierwszej części śledzimy losy pracownika nowoczesnego biurowca (w tej roli Jesse Plemons), bezwzględnie podporządkowanego swojemu pracodawcy (Dafoe). Szef kieruje nie tylko jego pracą, ale także życiem osobistym. Wskazuje, w co powinien się ubrać, ile posiłków zjeść i jak ma prowadzić auto. Następnie oglądamy Plemonsa w roli policjanta, którego żona zaginęła. Kiedy partnerka (Stone) wraca do domu, mężczyzna zaczyna podejrzewać, że ktoś się pod nią podszywa. Natomiast w części ostatniej charyzmatyczny przywódca sekty (Dafoe) poszukuje młodej kobiety o nadprzyrodzonych mocach.

Wielość wątków w niemal trzygodzinnym filmie jest tak duża, że momentami trudno za nimi nadążyć. Początkowo tworzywem "Rodzajów życzliwości" miała być wyłącznie pierwsza część, ale Lanthimos poszedł na całość. Jak sam podkreśla, "filmy są odbiciem rzeczywistości, a świat jest zarazem dziwny, szalony, smutny, jak i zabawny". Wszystko to chciał zawrzeć w swoim obrazie. Zainspirowany lekturą "Kaliguli" Alberta Camusa, Yorgos stworzył całą listę pomysłów na opowieści o ludziach uważających się za bogów. "Wyobraziłem sobie kogoś, kto miałby całkowitą kontrolę nad współczesnymi ludźmi i decydował, o której wstają, jedzą posiłki, kiedy zawierają małżeństwo, uprawiają seks, mają wypadek, umierają. Zależało nam także, by ten film miał inną formę niż to, co zrobiliśmy do tej pory. Postanowiliśmy, że będzie tryptykiem. Spisaliśmy kolejne pomysły na fabuły i wybraliśmy spośród nich trzy, które następnie rozwinęliśmy. Wymyśliłem, że ci sami aktorzy powinni grać różne role w kolejnych częściach. W końcu doszliśmy do wniosku, że najlepiej będzie, jeśli pokażemy je jedną po drugiej" – wspomniał podczas konferencji prasowej towarzyszącej światowej premierze obrazu.

Zdaniem Dafoe, Stone i Plemonsa trudno przeniknąć myśli Lanthimosa. Jego filmy po prostu trzeba poczuć. W równie instynktowny sposób reżyser pracuje z aktorami. "Mowa ciała jest bardzo ważna i często zaczynam właśnie od tego, a nie od intelektualnych rozmów. Ćwiczymy ruch, ustawienie ciała. Wychodzę z założenia, że kiedy masz solidną historię i postacie, musisz stworzyć film fizycznie. Pewnie bierze się to z obserwacji rzeczywistości, która bywa mroczna, krzywdząca, ale też zabawna. Każdy z tych elementów staramy się zawrzeć w fabule. W końcu czym jest kino, jeśli nie ludźmi i ich ciałami?" – zapytał retorycznie.

Z intuicją łączy się zaufanie do współpracowników. "Nie wiem, czy ufam sobie, ale staram się ufać innym. Zawsze lubiłem pracować w grupie i niczego nie robię sam. Wiem, że razem możemy zajść znacznie dalej. Kiedy byłem początkującym reżyserem, zaciekle broniłem swojej wizji i tego, co wydawało mi się słuszne. W końcu nauczyłem się, że jest wokół mnie wielu utalentowanych ludzi. Oni mogą przenieść mnie w rejony, których sam nigdy bym sobie nie wyobraził. Dużo rozmawiamy, nie intelektualizujemy, ale próbujemy różnych rozwiązań i obserwujemy, co się sprawdza, a co nie. Oczywiście, reżyser musi być pewny siebie, aby móc wykonywać tę pracę. Ale przede wszystkim powinien wpuścić do swojego świata innych i pozwolić im sobie pomóc. Dlatego z tak wieloma osobami pracuję wielokrotnie" – wyjaśnił Yorgos.

Twórca "Faworyty" i "Biednych istot" jest ostatnią osobą, która chciałaby objaśniać publiczności swoje dzieła. "Staramy się tworzyć w taki sposób, żeby widzowie mogli zaangażować się w fabułę i wyrobić sobie własne zdanie na temat tego, co oglądają. Na świecie żyje tak wielu ludzi. Pochodzą z różnych środowisk, kultur. Dzielą ich życiowe doświadczenia, więc mamy nadzieję, że każdy z nich dostrzeże w +Rodzajach życzliwości+ coś innego. Naprawdę trudno mi opowiedzieć, jakie są lub powinny być moje filmy. Znacznie bardziej interesuje mnie opinia innych i obserwowanie, jak różnie postrzegają moje prace. Uważam to za największy dar" – przyznał.

Reżyser zdementował informację, że po sukcesie swoich poprzednich filmów na stałe przeniósł się do Hollywood. "Dziwią mnie takie doniesienia. Przeprowadziłem się do Londynu, a ostatnio wróciłem do Aten. Miałem to szczęście, że zawsze robiłem takie filmy, jakie chciałem. Począwszy od greckich produkcji z niemalże zerowymi budżetami, nad którymi pracowałem z przyjaciółmi i ludźmi dobrej woli, gotowymi kręcić filmy nawet w niesprzyjających warunkach. Aż do tytułów anglojęzycznych, które zapewniły mi większe środki do pracy. Nie jest tak, że chcę tworzyć wyłącznie małe albo duże obrazy. W ogóle się na tym zastanawiam. Chodzi o to, żeby zawsze osiągać to, co sobie założymy. Ten film jest znacznie mniejszy niż +Biedne istoty+, a następny może być jeszcze bardziej kameralny. Najważniejsza jest wolność twórcza i możliwość współpracy z ludźmi, których cenisz" – podsumował.

Obraz nie zapewnił Lanthimosowi canneńskiej Złotej Palmy. Jury konkursu głównego doceniło natomiast Plemonsa nagrodą dla najlepszego aktora. Teraz "Rodzaje życzliwości" można oglądać w polskich kinach. Dystrybutorem filmu jest Disney. (PAP)

dap/ wj/