10.1978. Na planie realizacji filmu "Panny z Wilka" w reżyserii Andrzeja Wajdy. Nz. aktorzy Maja Komorowska i Daniel Olbrychski oraz Andrzej Wajda. PAP/CAF- W. Rozmysłowicz
Realizatorzy ukończonego niedawno filmu na podstawie utworów Jarosława Iwaszkiewicza chcą utworzyć izbę pamięci pisarza w podłódzkich Byszewach. To spędzone tutaj wakacje z 1911 roku zainspirowały autora do napisania opowiadania „Panny z Wilka”.
Twórcy „Lata w Byszewach”, ukończonego pod koniec ubiegłego roku filmu na podstawie utworów Jarosława Iwaszkiewicza, chcą, aby w dworze, w którym mieszkał na początku XX wieku pisarz powstała jego izba pamięci.
„Pragniemy przybliżyć postać wielkiego pisarza, ale też chcemy, aby zainteresowanie związków Iwaszkiewicza z Byszewami pomogło wypromować wieś, podłódzką gminę Nowosolna i malowniczy Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich” – powiedział PAP instruktor Centrum Kultury w Plichtowie Marek Maj Wieczorek.
„Pisarz po raz pierwszy przyjechał tu w 1911 roku” – podkreślił. „Zamieszkał w byszewskim dworze, gdzie dawał korepetycje Józefowi Świerczyńskiemu i pięciu jego braciom goszczącym u swego wuja Józefa Plichty” – przypomniał.
O tej pory Iwaszkiewicz wracał do Byszew co roku, aż do wybuchu I wojny światowej latem 1914 roku. Ponownie przyjechał do podłódzkiego dworu na początku lat 30. ub. wieku.
„To wtedy właśnie Iwaszkiewicz postanowił napisać słynne opowiadanie +Panny z Wilka+ z 1932 roku” – wyjaśnił Wieczorek. „Pisarz zawsze podkreślał, że młodzieńcze wakacje w Byszewach miały duży wpływ na jego życie i twórczość” – zaznaczył. „Zresztą w +Pannach z Wilka+ odnajdziemy z łatwością podobieństwa do pobytu Iwaszkiewicza w Byszewach, chociaż autor pozamieniał role postaci” – opisywał.
„Podczas pobytu w Byszewach Iwaszkiewicz lato spędza z braćmi Świerczyńskimi m.in. z Józefem, któremu pisarz pomagał w nauce, a w opowiadaniu +Panny z Wilka+ Witor Ruben, w majątku Wilko, spotyka siostry, z którymi romansował przed laty" – porównał Wieczorek.
Atmosferę dworu w Byszewach opisał Iwaszkiewicz w „Książce moich wspomnień” wydanej w 1957 roku.
„W filmie chcieliśmy przywrócić ten niesamowity klimat rodzących się młodzieńczych fascynacji i namiętności, które zaważyły na całym życiu pozostając w twórczości Jarosława Iwaszkiewicza” – dodał.
Film fabularny „Lato w Byszewach” powstawał w ubiegłym roku w miejscach, które opisywał autor „Panien z Wilka”. Realizatorami produkcji są m.in. ludzie związani z Centrum Kultury w Plichtowie niedaleko Byszew w gminie Nowosolna.
Reżyserem „Lata w Byszewach” jest Karolina Lutczyn-Friedek – absolwentka Wydziału Aktorskiego PWST w Krakowie i Wydziału Reżyserii Szkoły Filmowej w Łodzi. Za zdjęcia i montaż filmu odpowiedzialna była Viktoria Marinov - absolwentka Wydziału Operatorskiego i Reżyserii w Sofii, znana z realizacji filmów dokumentalnych m.in.: „Błyskawica” i „Rybacy”.
Michał Maj Wieczorek jest autorem scenariusza „Lata w Byszewach” i odtwórcą roli Wiktora Rubena. Jak mówił scenarzysta, główną inspiracją były „Panny z Wilka” i wiersze Iwaszkiewicza, ale akcja filmu przenika się z autentycznymi wydarzeniami i postaciami związanymi z byszewskim dworem i wsią.
Za kostiumy i aranżacje scenograficzne odpowiadała Monika Czubaczyńska-Szram – dyrektor Centrum Kultury w Plichtowie. W ekipie filmu byli zarówno aktorzy zawodowi, jak i wolontariusze związani z gminą Nowosolna, m.in. zespół ludowy Byszewianie i pracownicy urzędu gminy w Nowosolnej.
Twórcy „Lata w Byszewach” chcą pracować miejscowość dalej. Poza projektem utworzenia izby pamięci Jarosława Iwaszkiewicza mają w planach następny film.
„ Z Viktorią Marinov pracujemy nad dokumentem o szlacheckim rodzie Plichtów, którzy byli właścicielami dworu w Byszewach” – powiedział PAP Wieczorek.
Klasycystyczny, murowany, kryty gontem dwór w podłódzkiej wsi Byszewy pochodzi z przełomu XVIII i XIX w. Ma charakterystyczny ganek wsparty na czterech kolumnach. Po II wojnie światowej dwór był m.in. siedzibą komunistycznej bezpieki - Urzędu Bezpieczeństwa, szkoły i miejscowego Państwowego Gospodarstwa Rolnego.
Kiedy w 1979 roku Andrzej Wajda ekranizował „Panny z Wilka”, dwór w Byszewie miał być planem filmowym, ale budynek był zbyt zniszczony. Zabytek wyremontowano. Kolejna renowacja była potrzebna po pożarze z 2009 roku. Teraz w dawnym dworze rodu Plichtów jest rodzinny dom dziecka.
Jarosław Iwaszkiewicz urodził się 20 lutego 1894 roku w Kalniku niedaleko Winnicy (obecnie Kalnyk na Ukrainie – PAP). Był prozaikiem, poetą, dramaturgiem, eseistą i tłumaczem. Studiował prawo na Uniwersytecie Kijowskim i w tamtejszym konserwatorium. W 1918 roku przeprowadził się do Warszawy. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej.
W międzywojniu był m.in. sekretarzem marszałka sejmu Macieja Rataja, a jako dyplomata pracował na placówkach w Kopenhadze i Brukseli. Wraz z m.in. Julianem Tuwimem, Antonim Słonimskim, Janem Lechoniem i Kazimierzem Wierzyńskim współtworzył grupę literacką Skamander, współpracował z „Wiadomościami Literackimi”.
Jeszcze przed II wojną światową z żoną pisarką i tłumaczką Anną Iwaszkiewiczową osiadł w posiadłości Stawisko w Podkowie Leśnej. W czasie okupacji współpracował z organizacjami konspiracyjnym, m.in. z podziemnym wydziałem kultury. W Stawisku po Powstaniu Warszawskim schronienie znalazło kilkanaście osób. W posiadłości Iwaszkiewiczowie ukrywali również Żydów, za co przyznano im medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Po wojnie Jarosław Iwaszkiewicz wydawał m.in. „Nowiny Literackie”. Był redaktorem naczelnym „Twórczości”.
W 1953 roku wszedł w skład Ogólnonarodowego Komitetu Uczczenia Pamięci Józefa Stalina. Przez wiele lat był posłem na sejm PRL i przewodniczył Związkowi Literatów Polskich. Iwaszkiewicza wyróżniono najwyższym komunistycznym odznaczeniem Budowniczego Polski Ludowej.
Twórczość Jarosława Iwaszkiewicza to nie tylko proza. Wydał kilkanaście zbiorów poetyckich m.in.” „Oktostychy” z 1919 roku, „Dionizje” 1922, „Powrót do Europy” 1931, „Inne życie” 1938, „Ody olimpijskie” 1948, „Jutro żniwa” 1963, „Xenie i elegie” 1970 i ostatni tom poezji „Muzyka wieczorem” z 1980 roku.
Iwaszkiewicz najbardziej znany jest jednak, jako autor opowiadań, nowel i powieści. Są to m.in.: powieść poetycka „Zenobia Palmura” z 1920, powieść „Ucieczka do Bagdadu” 1923, powieść „Księżyc wschodzi” 1925, „Pejzaże sentymentalne” - opowiadania i felietony 1926, powieść „Zmowa mężczyzn”, zbiór opowiadań m.in.: „Panny z Wilka” i „Brzezina” 1932, powieść „Czerwone tarcze” 1934 i zbiór opowiadań „Młyn nad Utratą” z 1936 roku.
Po wojnie pisarz wydał m.in.: zbiór opowiadań z „Młynem nad Lutynią” i „Starą cegielnią” z 1946 roku, powieść dla młodzieży „Wycieczka do Sandomierza” 1953, „Opowieści zasłyszane” 1954, powieść „Sława i chwała” 1956 – 62, „Tatarak i inne opowiadania” 1960, powieść „Kochankowie z Marony” 1961 i „Ogrody” z 1974 roku.
Wśród dramatów Iwaszkiewicza literaturoznawcy najczęściej wymieniają „Lato w Nohant” z 1937 roku i libretto do „Króla Rogera”, opery Karola Szymanowskiego z 1926 roku.
W 1979 roku Czesław Niemen napisał muzykę do wykonywanej przez siebie ballady poetyckiej ze słowami wiersza Iwaszkiewicza „Nim przyjdzie wiosna”.
Jarosław Iwaszkiewicz zmarł 2 marca 1980 roku w Warszawie. Pisarza – na jego życzenie - pochowano w mundurze górniczym. Spoczął na cmentarzu w Brwinowie.
W Stawisku działa Muzeum Jarosława i Anny Iwaszkiewiczów. (PAP)
Autor: Hubert Bekrycht
hub/ dki/
