Konferencja nt. konkursu architektonicznego na projekt Centrum Literatury i Języka „Planeta Lem” w Krakowie – od lewej: producent kreatywny w Tengent Krzysztof Noworyta, prof. Renata Przybylska, przedstawiciel spadkobierców Stanisława Lema Wojciech Zemek, prezydent Miasta Krakowa Jacek Majchrowski, dyrektor Krakowskiego Biura Festiwalowego Izabela Helbin i przewodniczący sądu konkursowego Piotr Lewicki. Fot. PAP/J. Graczyński
W Krakowie powstanie Centrum Literatury i Języka „Planeta Lem”. Oprócz wystawy stałej, poświęconej autorowi „Bajek robotów” i „Solaris” będzie tam ekspozycja o języku polskim. Władze miasta chcą, by miejsce to stało się domem dla różnych inicjatyw literackich.
Centrum ma powstać w zrewitalizowanym VIII-wiecznym budynku składu solnego na krakowskim Zabłociu.
"Kraków zawsze starał się doceniać wielkich artystów i pisarzy, a mieliśmy szczęście do wielu wybitnych twórców, którzy z Krakowa wyszli, z Krakowem się związali i Kraków rozsławiali. Jednym z nich był Stanisław Lem" - mówił w czwartek prezydent Krakowa Jacek Majchrowski.
Podkreślił, że koncepcja zagospodarowania dawnego Składu Solnego wykuwała się kilka lat. Władzom miasta i środowiskom literackim bardzo zależało na stworzeniu miejsca dedykowanego polskiej literaturze.
Izabela Helbin, dyrektor Krakowskiego Biura Festiwalowego, które będzie odpowiedzialne za realizację tej inwestycji, mówiła, że centrum nie będzie tradycyjnym muzeum. Docelowo ma być "literackim sercem miasta" – miejscem, gdzie będą obywały się imprezy literackie organizowane przez różne stowarzyszenia, fundacje i organizacje: spotkania autorskie, lekcje czytania, gale nagród i wydarzenia wielkich festiwali takich jak Festiwal Miłosza czy Festiwal Conrada.
"Konsultowaliśmy wizję tego miejsca ze środowiskami literackimi Krakowa i z mieszkańcami Podgórza. Bardzo chcielibyśmy, żeby mieszkańcy mogli przebywać w centrum przez cały dzień. Wyobrażamy sobie, że rano przyjdą tam seniorzy, żeby poczytać książki i gazety, później dzieci, które skorzystają tam np. z lekcji czytania, a po południami będą się tam odbywać spotkania literackie" – mówiła Helbin.
W budynku ma powstać nowoczesna ekspozycja poświęcona twórczości Stanisława Lema, przygotowana według pomysłu pisarza Jacka Dukaja. Jak zapewnił Krzysztof Noworyta ze studia Tengent nie będzie to wystawa biograficzna. "Ona wprowadzi w świat Lema, a nie w jego życie" – powiedział Noworyta. "Ta wystawa w każdym centymetrze wyrasta z twórczości Lema. Bazą scenariusza były +Bajki robotów+ i +Cyberiada+" – podkreślił. Dodał, że przy tworzeniu wystawy zostaną wykorzystane najnowocześniejsze technologie oraz ilustracje Daniela Mroza do książek Lema.
Oprócz "podróży na planetę Lem" zwiedzający zostaną zaproszeni na wystawę stałą poświęconą językowi polskiemu. Będzie to pierwsze w kraju miejsce nowoczesnej refleksji nad ojczystym językiem. Podobne instytucje działają m.in. w Madrycie - Casa del lector, w Buenos Aires - Museo del Libro y de la Lengua i w Wilnie - Lietuviu Kalbos Institutas.
Utworzenie Centrum poparły Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN oraz wszystkie liczące się środowiska językoznawcze w Polsce. "Będzie to centrum edukacji, edukacji przez zabawę i rozrywkę. Będzie tam mógł przyjść uczeń, który dowie się skąd jest jego imię, nazwisko, nazwa miejscowości; dlaczego babcia mówi inaczej niż ja, a koledzy z innego miasta mają dziwne powiedzenia" - mówiła w czwartek prof. Renata Przybylska z Fundacji na Rzecz Muzeum Języka Polskiego.
W czwartek ogłoszony został międzynarodowy konkurs architektoniczno-urbanistyczny na koncepcję Centrum organizowany we współpracy z krakowskim oddziałem Stowarzyszenia Architektów Polskich. Będzie on dwuetapowy, a jego uczestnicy mają zaproponować rewitalizację zabytkowego Składu Solnego i realizację nowego budynku po jego wschodniej stronie.
W sądzie konkursowym pod przewodnictwem Piotra Lewickiego zasiądą znani architekci m.in. Alberto Veiga (Filharmonia w Szczecinie, sale koncertowe w Monachium i Edynburgu) i Zbigniew Maćków (jeden z kuratorów projektu "Kościół. Piękno i Kicz" w ramach programu obchodów Europejskiej Stolicy Kultury 2016 Wrocław).
Do 28 września zainteresowani mają złożyć wnioski o dopuszczenie do udziału w konkursie. Do końca listopada spośród zespołów, które przygotują wstępne założenia projektowe, sąd konkursowy wybierze do drugiego etapu 3-5 zespołów, które przedstawią ostateczną koncepcję architektoniczno-urbanistyczną Centrum. Konkurs zostanie rozstrzygnięty w marcu 2019. Przystępując do pracy architekci będą mieli informacje o koncepcji wystaw stałych, mieszczących się w budynku.
Krystyna Krynicka z wydawnictwa A5 podczas prezentacji idei centrum poświęconego literaturze i językowi polskiemu pytała, co stało się z wcześniejszą koncepcją stworzenia Muzeum Literatury, którym miał pomieścić archiwa związanych z Krakowem pisarzy i prezentować ich dorobek m.in. życie i twórczość noblistki Wisławy Szymborskiej. "Pisarzom krakowskim, w tym Wisławie Szymborskiej, poświęcony będzie dom przy ul. Węgłowej – przyszła siedziba Biblioteki Kraków" - odpowiedział prezydent Jacek Majchrowski.
Centrum Literatury i Języka "Planeta Lem" ma mieć ok. 4 tys. m kw. powierzchni i będzie otoczone zielenią. Koszty jego wybudowania są szacowane obecnie na 105 mln zł, choć mogą się zwiększyć, bo inwestycja rozpocznie się w 2020-21 r. Miasto liczy, że oprócz środków z budżetu uda się pozyskać na ten cel także pieniądze unijne.
Otwarcie "Planety Lem" jest planowane w 2022 r. i będzie dopełnieniem projektu kulturalno-edukacyjnego realizowanego rok wcześniej z racji 100-rocznicy urodzin Stanisława Lema.(PAP)
autor: Małgorzata Wosion-Czoba
wos/ pat/
