W Warszawie wręczono Doroczne Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

W środę w Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się gala wręczenia Dorocznych Nagród Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Galę poprowadzili - wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński oraz aktorka Małgorzata Kożuchowska.

List do uczestników uroczystości przesłał prezydent Andrzej Duda. W liście odczytanym przez sekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta Wojciecha Kolarskiego napisał, że "w tym szczególnym czasie, kiedy obchodzimy stulecie odzyskania niepodległości, liczne wydarzenia rocznicowe przypominają nam również o doniosłej roli, którą w tamtych latach przełomu odegrali artyści".

"Można bez cienia przesady stwierdzić, że wolna Polska odrodziła się z kultury i dzięki kulturze. Twórczość pisarzy, malarzy, muzyków, rzeźbiarzy, ludzi teatru przyczyniła się do zachowania tożsamości Polaków i podtrzymywała wiarę w powrót naszej ojczyzny na mapę polityczną Europy. Kiedy zaś nadeszła godzina czynu, artyści wraz z wodzami i mężami stanu szli na czele narodu, i to często dosłownie: szli do boju – o własne suwerenne państwo" - podkreślił prezydent.

Ocenił w liście, że "teraz, kiedy od 30 lat żyjemy znów w niepodległej Polsce, kultura pozostaje nadal dziedziną ogromnie ważną dla naszego suwerennego państwa". "Rzeczpospolita dba o to, by twórczość artystyczna mogła się rozwijać bez ograniczeń ideologicznych ani ekonomicznych" - napisał.

"Wolna sztuka jest nieodłącznym elementem życia wolnego narodu. Rozumieją to ci, którzy pamiętają ograniczenia, jakie narzucał komunizm, ale jest to też naturalne przekonanie dla pokolenia, które dorosło po upadku reżimu. Dlatego raz jeszcze gratulując nagród laureatom, chciałbym z serca życzyć nam wszystkim, abyśmy już zawsze mogli się cieszyć oboma tymi rodzajami swobód: politycznymi i artystycznymi" - podkreślił prezydent.

Minister kultury odznaczył twórców, animatorów i mecenasów, których działalność w sposób szczególny przyczynia się do rozwoju, upowszechniania i ochrony kultury. Nagrody zostały przyznane za wybitne osiągnięcia w dziedzinie i na rzecz kultury.

W tym roku artyści, naukowcy i animatorzy kultury zostali uhonorowani w kategoriach: teatr, film, literatura, sztuki wizualne, architektura, taniec, twórczość ludowa, edukacja artystyczna, kultura cyfrowa, upowszechnianie kultury, muzyka, ochrona dziedzictwa kulturowego w Polsce oraz za granicą, design. Podczas gali prof. Piotr Gliński wręczy też nagrody specjalne: za całokształt twórczości, dla mecenasa kultury oraz nagrodę im. Tomasza Merty "Między literaturą a historią" za książkę historyczną.

Decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Doroczną Nagrodę Ministra 2019, na którą składa się nagroda finansowa w wysokości 40 tys. zł brutto, statuetka oraz dyplom, otrzymali za całokształt twórczości aktorzy filmowi i teatralni Franciszek Pieczka i Barbara Krafftówna.

Nagroda dla Pieczki została przyjęta przez publiczność zgromadzoną w Teatrze Narodowym owacjami na stojąco. "Jestem wzruszony bardzo, chciałbym podziękować panu ministrowi za przyznanie mi tego zaszczytnego wyróżnienia. Każde uznanie płynące ze strony widza pozwala, mimo przeciwności losu, nie gnuśnieć na stare lata, mówiąc skrótowo - nie dziadzieć" - powiedział Pieczka. "Mam nadzieję, że Bóg pozwoli, że jeszcze będę mógł z państwem się kontaktować poprzez ekran filmowy czy telewizyjny, mam nadzieję, że tak będzie" - mówił wzruszony aktor.

Pieczka w 1954 roku ukończył PWST w Warszawie, zadebiutował w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze. Na dużym ekranie pojawił się po raz pierwszy w filmie Andrzeja Wajdy "Pokolenie". Do jego najbardziej znanych ról należą Gustlik Jeleń w serialu "Czterej pancerni i pies", Mateusz w "Żywocie Mateusza", Czepiec w "Weselu" czy Karczmarz Tag w "Austerii". W latach 90. szczególne znaczenie miała współpraca Pieczki z Janem Jakubem Kolskim, u którego wystąpił w tytułowej roli w "Jańciu Wodniku" (1993), a także "Szabli od komendanta" (1995), "Grającym z talerza" (1995), "Historii kina w Popielawach" (1998) i w "Jasminum" z 2008 r. Za swoje dokonania artystyczne został uhonorowany wieloma nagrodami, m.in. Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" i Orderem Orła Białego w uznaniu znamienitych zasług dla kultury polskiej, za znaczący wkład w rozwój sztuki teatralnej i filmowej.

Nieobecna na gali Barbara Krafftówna zadebiutowała w 1946 roku rolą Rybaczki w "Homerze i Orchidei" w Teatrze Wybrzeże. Do jej najbardziej znanych ról filmowych należą: Zosia w "Złocie", Camilla de Tormez w "Rękopisie znalezionym w Saragossie", Jadwiga w "Szyfrach", Felicja w "Jak być kochaną" czy Stefka w "Popiele i diamencie". Występowała w wielu serialach telewizyjnych, Teatrze Telewizji, współpracowała z Kabaretem Starszych Panów. Uhonorowana Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" i Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości.

W dziedzinie ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą odznaczenie otrzymali - dr Jakub Kumoch - politolog, turkolog, dziennikarz, dyplomata, obecnie ambasador RP w Szwajcarii oraz dr hab. Janusz Smaza, prof. ASP - wykładowca akademicki, doktor habilitowany, specjalista od konserwacji kamienia.

Ambasador RP w Szwajcarii ocenił, że się "trochę do tej nagrody nie nadaje". "Nie mam talentu, nie mam żadnych osiągnięć, nic w zasadzie w dziedzinie kultury nie zrobiłem. Ja mam coś innego - mam zaszczyt i szczęście być następcą człowieka niezwykłego Aleksandra Ładosia, który wraz ze swoimi dyplomatami dokonał rzeczy niebywałej, ryzykując własnym życiem podjął próbę ratowania ponad 8 tys. ludzi z Zagłady i przyczynił się do uratowania tysięcy z nich" - podkreślił Kumoch.

Laureatem nagrody ministra kultury w kategorii architektura został brytyjski pisarz, filozof i kompozytor - Roger Scruton. Napisał ponad trzydzieści książek z dziedziny filozofii, krytyki literackiej, eseistyki politycznej i kulturalnej, a także powieści, które zostały przetłumaczone na wiele języków.

Scruton, nieobecny na gali, w przesłanym film powiedział, że to "wspaniałe, że polski rząd traktuje architekturę tak poważnie". "To cudowne również dla mnie, że doceniona została moja działalność na tym polu i moje wieloletnie wysiłki, jakie podejmowałem w celu wyrażenia czegoś pozytywnego, wskazania zasad, które mogą pomóc uratować architekturę w tych trudnych czasach, w jakich się znalazła" - dodał. Zwracając się do wicepremiera Glińskiego mówił: "Dziękuję panu i pańskiemu rządowi. Życzę wszelkiej pomyślności w waszych staraniach, by uczynić wasz kraj jeszcze piękniejszym niż jest obecnie".

Nagrodę w dziedzinie teatr otrzymał reżyser teatralny, dramaturg i scenarzysta, założycielem Towarzystwa Teatralnego Wierszalin - Piotr Tomaszuk.

W kategorii film wyróżniony został reżyser filmów dokumentalnych, scenarzysta i producent filmowy, a także współzałożyciel Stowarzyszenia Producentów Filmowych, prezes firmy Film Open Group Robert Kaczmarek.

W kategorii literatura nagrodę otrzymał Janusz Szuber - poeta, eseista i felietonista. Jego wiersze zostały przetłumaczone na wiele języków. Nagrodę w jego imieniu odebrał Antoni Libera.

Laureatem w dziedzinie sztuki wizualne został Janusz Kapusta - rysownik, malarz i scenograf, wynalazca jedenastościennej bryły K-DRON.

W dziedzinie taniec wyróżnienie odebrał tancerz Wiesław Dudek, który jako pierwszy w historii Polak został solistą w Operze w Stuttgarcie. Współpracował z najlepszymi reżyserami i choreografami scen baletowych świata. Wystąpił jako Eugeniusz Oniegin w Teatrze Bolszoj w Moskwie.

Za twórczość ludową nagrodzony został Adam Strug - śpiewak i instrumentalista, etnomuzykolog, poeta, autor piosenek, kompozytor i scenarzysta.

Z kolei prof. Andrzej Jasiński - pianista, profesor i pedagog odebrał nagrodę ministra kultury w kategorii edukacja artystyczna.

Laureatami nagrody w kategorii kultura cyfrowa zostali Tomasz Dobosz i Mariusz Laszuk (Vrheroes studio). Tomasz Dobosz to reżyser, producent i scenarzysta, reżyser Cinematic VR, absolwent Warszawskiej Szkoły Filmowej. Mariusz Laszuk to producent filmowy i reklamowy, montażysta, sticher. Od 4 lat związany z Warszawską Szkołą Filmową, producent i współscenarzysta pierwszego w Polsce filmu fabularnego w technologii wirtualnej rzeczywistości pt. "Kartka z Powstania", właściciel VRheroes - Cinematic VR Studio.

W dziedzinie upowszechnianie/animacja kultury nagrodę odebrały trzy osoby: dr Łukasz Kossowski, dr hab. Irena Dżurkowa-Kossowska, prof. UMK. oraz Lech Śliwonik. Łukasz Kossowski to historyk sztuki, malarz i poeta. Tworzy projekty ukazujące relacje międzykulturowe, głównie między Polską a Japonią. Irena Dżurkowa-Kossowska to historyk sztuki. Specjalizuje się w europejskiej i północnoamerykańskiej sztuce współczesnej. Śliwonik to teatrolog, wykładowca Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, prezes zarządu głównego Towarzystwa Kultury Teatralnej, redaktor naczelny czasopisma "Scena".

Laureatami nagrody ministra kultury w dziedzinie muzyka zostali - Sławomir Łosowski - muzyk, lider, główny kompozytor i założyciel zespołu "Akcenty", późniejszego zespołu "Kombi", Agata Zubel - kompozytorka, śpiewaczka i pedagog oraz kompozytor Piotr Moss. Na stałe mieszka w Paryżu. We Francji został odznaczony Orderem Sztuki i Literatury za twórczość kompozytorską oraz zasługi w rozpowszechnianiu kultury we Francji i na świecie.

W kategorii ochrona dziedzictwa kulturowego nagrodzono Związek Podhalan w Polsce oraz przewodnicząca Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP Monikę Krawczyk.

Związek Podhalan w Polsce to stowarzyszenie powstałe w 1919 r. i reaktywowane w 1959 r. Skupia nie tylko rodowitych Górali, lecz także sympatyków związanych z subregionami zamieszkałymi przez Górali polskich. Obecnie należy do niego ok. 5 tys. członków w prawie 80 oddziałach w Polsce i w Stanach Zjednoczonych. Związek Podhalan pielęgnuje i rozwija oraz dokumentuje sztukę i kulturę góralską, tworzy ośrodki, organizuje zespoły folklorystyczne, wydaje własne publikacje, a także organizuje i prowadzi imprezy kulturalne.

Monika Krawczyk to przewodnicząca Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP. Przez wiele lat była dyrektorem Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. "Pierwszy raz, odkąd sobie przypominam, w tej historii mojej, osobistej, już 15-letniej, zajmowania się materialną spuścizną Żydów polskich w naszym kraju, zostaje w ten sposób uhonorowana pamięć o tym aspekcie naszego dziedzictwa kulturowego" - zaznaczyła Krawczyk.

Nagrodę im. Tomasza Merty "Między literaturą a historią" odebrał dr hab. Jacek Kowalski, prof. UAM - poeta i pieśniarz, historyk sztuki, tłumacz literatury starofrancuskiej na język polski. Autor wielu książek m.in. "Straszny dwór, czyli sarmackie korzenie Niepodległej".

W dziedzinie design nagrodzony został Michał Piernikowski - dyrektor Łódź Design Festival, inicjator i współorganizator wielu projektów związanych z przemysłami kreatywnymi, współzałożyciel Łódź Art Center.

Mecenasami kultury zostali uznani - Grupa PZU oraz Witold Konieczny i Roman Kruszewski z Wydawnictwa Wiedza i Praktyka.

Grupa PZU to największy ubezpieczyciel w Polsce i Europie Środowo-Wschodniej. To również jedna z najstarszych instytucji finansowych w kraju, której dzieje od dwóch wieków splatają się z losami Polaków. Mecenat polskiej kultury to jeden ze strategicznych filarów zaangażowania społecznego PZU. Firma wspiera Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Łazienki Królewskie oraz Muzeum Powstania Warszawskiego. Największy polski ubezpieczyciel jest również mecenasem Teatru Wielkiego – Opery Narodowej oraz Partnerem Akademii Operowej.

Niebiznesowa działalność wydawnictwa Wiedza i Praktyka skupia się na wspieraniu kultury i sztuki. Firma jest mecenatem muzeów, filharmonii oraz projektów kulturalnych. Dzięki niej kilka muzeów odzyskało cenne eksponaty, w tym obraz Leona Wyczółkowskiego "W pracowni malarza".

Wicepremier Gliński w rozmowie z dziennikarzami po gali powiedział, że "to jest taki moment, kiedy Polska może oddać hołd wielkim artystom, czy ludziom kultury, bo nie wszystkie z tych osób, które są honorowane to twórcy; trzeba też oddać, że niektórzy z nich to są naukowcy zajmujący się kulturą albo organizatorzy kultury".

Minister kultury ocenił, że w tym roku była "dość ciekawa grupa tych najwybitniejszych, którzy otrzymali nagrody z bardzo wielu dziedzin, ale także i stron świata i w różnym wieku". Jak mówił, "trzeba wspomnieć o dwóch osobach - o pani Barbarze Krafftównie i panu Franciszku Pieczce, którzy otrzymali nagrody za całokształt twórczości. Aż dziw, że dotychczas jeszcze tej nagrody nie otrzymali, ale też bogactwo polskiej kultury nie pozwala nagradzać wszystkich, więc dobrze, że tak się stało, że te dwie wybitne postacie polskiego teatru, filmu, telewizji otrzymały dzisiaj tę nagrodę".

Dodał, że gala wręczenia nagród była także okazją do "podziękowania, do złożenia hołdu wszystkim wybitnym twórcom kultury".

W uroczystości uczestniczyli także m.in. marszałek Sejmu Marek Kuchciński, dyrektor Narodowego Centrum Kultury prof. Rafał Wiśniewski, które było współorganizatorem gali, dyrektor Biblioteki Narodowej dr Tomasz Makowski, dyrektor Instytutu Książki Dariusz Jaworski.

Doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego jest przyznawana zasłużonym postaciom świata kultury w uznaniu całokształtu ich dorobku zawodowego lub za wybitne osiągnięcia w danym roku w reprezentowanej przez nich dziedzinie. MKiDN ocenia, że to "prestiżowe wyróżnienie pozwala Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego podkreślić najważniejsze nurty i zjawiska pojawiające się w polskiej kulturze poprzez uhonorowanie osób, które je tworzą i reprezentują". (PAP)

autor: Katarzyna Krzykowska

ksi/ agz/