Jeden z najważniejszych poetów amerykańskich II połowy XX wieku William Stanley Merwin odebrał w poniedziałek w Warszawie Nagrodę Literacką im. Zbigniewa Herberta. Amerykański poeta jest pierwszym laureatem tego wyróżnienia.
Nagrodę swoim patronatem objął prezydent Bronisław Komorowski, a Anna Komorowska była obecna na ceremonii jej wręczenia w Teatrze Polskim w Warszawie.
"Spotkałem Zbigniewa Herberta i Czesława Miłosza pod koniec lat 60., na wieczorku autorskim w Nowym Jorku, gdzie czytali swoje wiersze. Uwielbiam Zbigniewa Herberta jako przyjaciela, wręcz pokochałem +Selected Poems+, pierwszy wybór jego wierszy, jaki ukazał się w Ameryce. Za dzieło znakomite uważam nie tylko całość poezji Herberta, ale także jego eseje. Wydaje mi się, ze ciągle nie został on dostatecznie doceniony jako jeden z największych poetów XX wieku" - powiedział Merwin odbierając nagrodę.
"William Stanley Merwin jest twórcą o bardzo klarownym profilu duchowym, intelektualnej i moralnej konsekwencji, obejmującej zarówno jego dzieła, jak i życie. Można go nazwać Thoreau współczesności. W jego poezji był długi okres, gdy stawiał przed czytelnikami kasandryczne przepowiednie dotyczące przyszłości naszej planety. Przyszedł jednak moment, gdy zamieszkał na wsi i w jego wierszach zaczęły być widoczne wpływy filozofii zen, poeta rozpaczy przekształcił się w poetę pochwalnego, piszącego o pięknie świata. Merwin zdaje się być bardzo nowoczesnym wcieleniem proroka, antycznego wieszcza czy szamana, jego poezja przepełniona jest obrazami duchowych poszukiwań, pielgrzymek, które nadają jej charakter świeckiej modlitwy. Jest on też najbardziej międzynarodowym spośród amerykańskich poetów, głęboko wpłynęła nań kultura prowansalska i klasyka trubadurów, choć źródła jego twórczości - podobnie jak w twórczości Zbigniewa Herberta - są jednocześnie klasyczne i nowoczesne" - mówił w laudacji Jarosław Mikołajewski z jury nagrody.
William Stanley Merwin urodził się 30 września 1927 r. w Nowym Jorku. Ukończył studia na Uniwersytecie Princeton, potem podróżował, w Hiszpanii, gdzie pracował jako nauczyciel syna Roberta Gravesa, w Wielkiej Brytanii zaprzyjaźnił się z kręgiem pisarzy skupionych wokół Sylvii Plath i Teda Hughesa, we Francji zafascynował się kulturą prowansalską i tradycją trubadurów. Pod koniec lat 70. przeprowadził się na Hawaje, tam też – na wyspie Maui, w miejscowości Haiku – mieszka dzisiaj, będąc mocno związany z ruchami ekologicznymi, starającymi się o restytucję lasów deszczowych i ochronę środowiska naturalnego. Historii i mitologii Hawajów poświęcił książkę "Folding Cliffs" (1998).
Pierwsze próby poetyckie Merwin podjął w wieku czterech lat. Jak dotąd opublikował ponad 50 tomów wierszy, przekładów i prozy. Jego wczesna poezja była często inspirowana tematami i postaciami zaczerpniętymi z mitologii. Merwin był w latach 60. jednym z najbardziej znanych poetów związanych z ruchem sprzeciwu wobec wojny w Wietnamie, zwieńczeniem tej dekady były tomy "The Lice" (1967) oraz "The Carrier of Ladders" (1970) – do dziś często uważane za najbardziej znaczące zbiory Merwina. Wiersze z późnych lat życia poety, inspirowane są buddyzmem Zen oraz ekologią. W. S. Merwin jest także cenionym tłumaczem, autorem przekładów m.in. poezji hiszpańskiej, francuskiej i włoskiej, dzieł Mandelsztama i Nerudy, "Pieśni o Rolandzie" oraz "Czyśćca" z "Boskiej Komedii" Dantego.
"Ostatecznie o wyborze jury zadecydowały – obok głębokiego przekonania o wybitności dzieła W. S. Merwina – dwa czynniki. Jego wieloletnie zaangażowanie po stronie amerykańskich ruchów społecznych propagujących wartości demokratyczne, a także – czy może przede wszystkim – bliskość jego poetyckiej dykcji ideałom, do których dążył także sam Herbert, takim jak przejrzystość, równowaga, artystyczna dyscyplina, porozumienie z czytelnikiem – mówi Andrzej Franaszek, krytyk, sekretarz jury Nagrody i Fundacji im. Zbigniewa Herberta.
Na język polski wiersze Merwina tłumaczyli m.in. Julia Hartwig, Czesław Miłosz, Artur Międzyrzecki i Piotr Sommer. Do księgarń trafia właśnie tomik "Imię powietrza" - pierwszy polski wybór wierszy Merwina. Opublikowało go wydawnictwo Znak.
"Celem Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta jest wyróżnianie na polu literatury światowej wybitnych dokonań artystycznych i intelektualnych, nawiązujących do świata wartości, wokół których grawitowała twórczość Herberta. Nagroda ma równocześnie podkreślić wkład kultury polskiej XX wieku – w szczególności poezji – w rozwój literatury światowej, jej obecność w krwiobiegu idei, wartości i doświadczeń naszej współczesności" - napisano w regulaminie nowej nagrody.
Przyznawana jest ona corocznie w dziedzinie poezji, autorowi żyjącemu, za całokształt jego twórczości. Rada Fundacji Herberta nie wyklucza, że w przyszłości będzie ona przyznawana także w innych kategoriach - eseistyki, przekładu i edytorstwa. Wysokość nagrody to 50 tys. dolarów.
"Jesteśmy przekonani, że wartości, które reprezentuje twórczość Zbigniewa Herberta, mają uniwersalne i nieprzemijające znaczenie także w wieku XXI, gdy otaczający nas świat zdaje się pogrążać w etycznym i metafizycznym chaosie, gdy w życiu człowieka coraz słabsza jest obecność sacrum, gdy odnawia się nietolerancja, a czasem wręcz nienawiść związana z rasą czy poglądami politycznymi, gdy wreszcie ludzka egzystencja niejednokrotnie zostaje sprowadzona do wymiaru czysto ekonomicznego. W tym czasie warto przypominać o tak bliskim autorowi Pana Cogito męstwie, o jego głębokim przywiązaniu do wolności jednostkowej i społecznej, do – nie będącego nigdy ślepym bałwochwalstwem – świadomego patriotyzmu, do perspektywy metafizycznej i wiary w godność istoty ludzkiej" - deklarują twórcy nagrody w tekście zamieszczonym na stronie internetowej Fundacji Herberta.
Laureata wybiera 7-osobowe jury, w skład którego wchodzą poeci, eseiści, tłumacze i wydawcy: Lidija Dimkovska (Macedonia/Słowenia), Edward Hirsch (USA), Wolfgang Matz (Niemcy), Jarosław Mikołajewski (Polska), Agneta Pleijel (Szwecja), Jaume Vallcorba Plana (Hiszpania) oraz Tomas Venclova (Litwa/USA). Nad przebiegiem wyborów czuwa sekretarz jury, Andrzej Franaszek – krytyk literacki. (PAP)
aszw/ tpo/
