„Wskutek jakiejś monstrualnej aberracji ludzie sądzą, że język powstał po to, żeby ułatwić im wzajemne relacje. To w tym celu użytecznym tworzą słowniki, w których słowa są katalogowane, obdarzane (jak mniemają) jasno zdefiniowanym sensem, opartym na zwyczaju i etymologii” – pisze Michel Leiris, zachęcając do poszukiwania „prawdziwego sensu słowa, to znaczy szczególnego, osobistego znaczenia, które każdy musi określić sam, stosownie do upodobań własnego umysłu”.
Jest to właśnie „mowa słowa” – gra głosek i liter, myśli i obrazów, z której wyłania się literatura.
„Rozczłonkowując słowa, które kochamy, nie dbając o etymologię ani powszechne przyjęte znaczenie, odkrywamy ich najgłębiej ukryte cechy i tajemne rozgałęzienia, które rozprzestrzeniają się po całym języku, a ujawniają w skojarzeniach dźwięków, kształtów oraz idei. Język staje się wówczas wyrocznią, dzięki której zyskujemy (choćby najcieńszą) nić prowadzącą nas po wieży Babel naszego umysłu” – czytamy.
Opracowany przez Tomasza Swobodę tom zawiera teksty Michela Leirisa o literaturze i języku w ogóle. To jednocześnie przegląd kilku dekad literatury francuskiej. Bohaterami tekstów Leirisa są m.in. Jean-Arthur Rimbaud, Raymond Roussel, Raymond Queneau, Michael Butor, Max Jacob, Claude Lévi-Strauss, Aimé Césaire czy Paul Éluard.
Michel Leiris (1901-1990) – pisarz, etnograf, surrealista, zaangażowany intelektualista, krytyk i kolekcjoner sztuki awangardowej, podróżnik (kilka lat spędził w Afryce i na Karaibach), poeta, znawca korridy, opery, sztuki afrykańskiej, wieloletni kustosz paryskiego Muzeum Człowieka, przyjaciel najwybitniejszych artystów, pisarzy i intelektualistów epoki – Picassa, Bacona, Giacomettiego, Sartre’a, Bataille’a, Lévi-Straussa, Bretona, Césaire’a, Roussela, Jacoba. Świadek kolejnych epok: surrealizmu, egzystencjalizmu, strukturalizmu i poststrukturalizmu. Leiris jest jednym z najwybitniejszych przedstawicieli pisarstwa autobiograficznego. Jest twórcą m.in. czterotomowego cyklu „Reguła gry”, autobiograficznego „Wieku męskiego”, eseju „Lustro tauromachii” czy „Nocy bez nocy” – wyboru zapisów Leirisowskich snów.
Książka „Mowa słowa. Szkice o literaturze” Michela Leirisa w opracowaniu Tomasza Swobody ukazała się nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego, w serii „domy(ze)słów”.
akr/
