Fot. PAP/A. Grygiel
Uroczystości z udziałem prezydenta Bronisława Komorowskiego w kopalni "Wujek" w Katowicach, marsz Niepodległości i Solidarności w Warszawie, wizyta prezydenta Czech Vaclava Klausa we Wrocławiu to niektóre z wydarzeń, które upamiętnią 30-lecie stanu wojennego w Polsce.
W najbliższy wtorek przypada 30. rocznica stanu wojennego w Polsce, który 13 grudnia 1981 r. wprowadziła Rada Państwa na polecenie Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, na której czele stanął gen. Wojciech Jaruzelski. Była to reakcja władz PRL na działalność Solidarności, która domagała się demokratyzacji kraju i swobód dla działalności związkowej.
W tym roku decyzją władz NSZZ "Solidarność" centralne obchody upamiętniające tragedię stanu wojennego będą na Śląsku.
Najważniejsze uroczystości odbędą się 16 grudnia – w 30. rocznicę krwawej pacyfikacji Wujka, gdzie od milicyjnych kul zginęło dziewięciu górników. Weźmie w nich udział prezydent Bronisław Komorowski. Uroczystości rozpoczną się mszą za Ojczyznę w kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, a następnie przeniosą się pod Krzyż-Pomnik przy kopalni. W tym roku odbędzie się tam widowisko multimedialne pt. "16.12.81", w którym wezmą udział m.in. Anna Serafińska i Olgierd Łukaszewicz.
W głównych uroczystościach nie weźmie udziału były prezydent Lech Wałęsa, który hołd zamordowanym górnikom oddał w Katowicach już pierwszego grudnia. Pierwszy przywódca Solidarności 13 grudnia odwiedzi Warszawę, gdzie weźmie udział w konferencji zapowiadającej projekt "Gen wolności", przygotowany przez Instytut Lecha Wałęsy. Projekt - poprzez spot telewizyjny (powstał pod opieką artystyczną Andrzeja Wajdy) i materiały edukacyjne - ma zachęcić Polaków do pozytywnego postrzegania osiągnięć obywateli i państwa.
Na Śląsku upamiętnienie stanu wojennego rozpocznie się już 12 grudnia koncertem w Teatrze im. Wyspiańskiego w Katowicach. O północy na schodach teatru odczytanych zostanie lista nazwisk osób zabitych i represjonowanych w stanie wojennym.
Obchody zwieńczy 17 grudnia koncert "Droga do wolności" w katowickim Spodku. Wystąpią m.in. Robert Brylewski, Maciej Maleńczuk, Shakin' Dudi i T.Love.
W Warszawie w 30. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego odbędzie się Marsz Niepodległości i Solidarności. Głównym przesłaniem marszu - według organizującego go PiS - będzie pamięć o stanie wojennym, ale także przestrzeganie przed współczesnymi zagrożeniami dla niepodległości Polski. Do udziału w marszu zachęca w internecie prezes PiS Jarosław Kaczyński, który w krótkim filmiku umieszczonym w serwisie YouTube przekonuje, że "polscy patrioci powinni wziąć w nim udział".
Będzie można także obejrzeć wystawę na Krakowskim Przedmieściu "Przyjaciele Solidarności", na której znajdą się zdjęcia, plakaty, deklaracje programowe, pisma i korespondencja amerykańskich organizacji niosących podczas stanu wojennego pomoc opozycji demokratycznej w Polsce. Zaplanowano także odsłonięcie tablicy upamiętniającej internowanych w areszcie na Białołęce i - w siedzibie Stowarzyszenia Wolnego Słowa - wystawę "Banknoty czasu wojennego".
W Warszawie w ramach akcji "Młodzi pamiętają" zaplanowano także rozdawanie ulotek przy rozpalonych koksownikach, przejazd wozów bojowych m.in. transportera opancerzonego SKOT i pojazdów Milicji Obywatelskiej oraz inscenizację starć opozycjonistów z oddziałami ZOMO. Warszawiacy będą też mogli obejrzeć filmy poświęcone wydarzeniom stanu wojennego i materiały archiwalne, m.in. przemówienie Wojciecha Jaruzelskiego emitowane 13 grudnia 1981 r. w reżimowej telewizji.
W nocy z 12 na 13 grudnia, jak co roku, planowana jest manifestacja przed domem gen. Wojciecha Jaruzelskiego.
We Wrocławiu z jego mieszkańcami spotka się 13 grudnia prezydent Czech Vaclav Klaus, który tego dnia złoży kwiaty pod tablicą upamiętniającą ogłoszenie stanu wojennego w Polsce. Pamięć o stanie wojennym wrocławianie uczczą zapalając "lampki pamięci". Lampiony zostaną ułożone w kształt godła państwowego. Na wrocławskim Rynku zostanie też otwarta wystawa plenerowa "Orła wrona nie pokona...". Na ekspozycji znajdą się m.in. plakaty ze stanu wojennego oraz pojazdy milicyjne z tamtego okresu. Zaplanowano także grę plenerową, której fabuła nawiązuje do scenariusza filmu "80 milionów" w reż. Waldemara Krzystka.
W Gdańsku w szczególny sposób, bo nocnym spotkaniem na Placu Solidarności, postanowili upamiętnić ofiary stanu wojennego przedstawiciele Zarządu Regionu NSZZ "Solidarność" oraz kilku stowarzyszeń skupiających działaczy opozycyjnych z czasu PRL. Gdańszczanie będą mogli obejrzeć wystawę fotografii Chrisa Niedenthala z okresu stanu wojennego, wysłuchać koncertu "Kolędy i pastorałki Jacka Kaczmarskiego"; odbędzie się też premiera płyty "Zadzwońcie po milicję!" zespołu Big Cyc, na której zespół nagrał własne wersje undergroundowych utworów z początku lat 80. XX w.
W Krakowie w związku z 30-leciem stanu wojennego będzie można obejrzeć rekonstrukcję manifestacji Solidarności z lat 80. i wystawę "586 dni stanu wojennego" przygotowaną przez IPN lub posłuchać debaty oxfordzkiej "Czy generał nas uratował?" na jednej z krakowskich uczelni.
W Poznaniu, po oficjalnych uroczystościach pod pomnikiem Poznańskiego Czerwca 1956 r., członkowie NZS ułożą ze zniczy napis "13 grudnia 1981 r. Pamiętamy".
W Białymstoku zostanie odprawiona msza za ojczyznę, po której jej uczestnicy - wzorem ubiegłych lat - przejdą ulicami miasta pod pomnik ks. Popiełuszki i złożą kwiaty. Mieszkańcy tego miasta będą też mogli obejrzeć wystawę fotografii Artura Radeckiego z wyprowadzenia z Białegostoku trumny z ciałem zamordowanego ks. Popiełuszki.
W wyniku stanu wojennego zginęło co najmniej kilkadziesiąt osób, tysiące internowano, w tym niemal wszystkich członków Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność". Na ulicach miast pojawiły się patrole milicji i wojska, czołgi, transportery opancerzone i wozy bojowe. Wprowadzono oficjalną cenzurę korespondencji i łączności telefonicznej. Władze zmilitaryzowały najważniejsze instytucje i zakłady pracy. Ograniczono działalność Polskiego Radia i Telewizji Polskiej. Zawieszone zostało wydawanie prasy, z wyjątkiem dwóch gazet ogólnokrajowych ("Trybuny Ludu" i "Żołnierza Wolności") oraz 16 terenowych dzienników partyjnych.
Władze PRL spacyfikowały 40 spośród 199 strajkujących w grudniu 1981 r. zakładów. Najtragiczniejszy przebieg miała akcja w kopalni "Wujek", gdzie interweniujący funkcjonariusze ZOMO użyli broni, w wyniku czego zginęło dziewięciu górników.
Stan wojenny zniesiono 22 lipca 1983 r., rozwiązano Wojskową Radę Ocalenia Narodowego i ogłoszono amnestię dla więźniów politycznych.(PAP)
nno/ mab/ kon/ tgo/ pdo/ mic/ aks/ rop/ rgr/ kow/ swi/ rpo/ mlu/
