Publikacje o historii Żydów i inspiracje muzyką Moniuszki - projekty Fundacji Nobiscum

O historii głównej ulicy dawnej dzielnicy żydowskiej w Płocku opowiada wydana właśnie książka Gabrieli Nowak-Dąbrowskiej „Okno na Kwiatka. Ulica Józefa Kwiatka w Płocku od początku XIX wieku do 1939 r.” To pierwsza publikacja Fundacji Nobiscum.

„Książka +Okno na Kwiatka ...+ inauguruje naszą działalność wydawniczą. Jest to kompendium wiedzy na temat jednej z najstarszych i najciekawszych ulic Płocka, głównej ulicy dawnej dzielnicy żydowskiej. Publikacja prezentuje syntetyczny obraz ulicy noszącej obecnie imię Józefa Kwiatka, a wcześniej Szerokiej. Zwiera informacje o poszczególnych nieruchomościach i jednocześnie o ich mieszkańcach od początku XIX wieku do roku 1939” – powiedział PAP Piotr Dąbrowski, prezes Fundacji Nobiscum.

Jak dodał, w książce można znaleźć informacje m.in. o historycznej zabudowie ulicy Kwiatka i wyglądzie wnętrz tamtejszych kamienic, a także reprodukcje dokumentów, np. rysunki architektoniczne, które zostały odnalezione w trakcie kwerendy przeprowadzonej w Archiwum Państwowym i Archiwum Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Płocku.

„To publikacja, która powinna zainteresować każdego, kto interesuje się historią, historią Płocka oraz społeczności żydowskiej” – ocenił Dąbrowski.

Oficjalna prezentacja książki „Okno na Kwiatka ...” odbędzie się w czwartek, 14 marca, w Płockiej Galerii Sztuki. Wydarzeniu towarzyszyć będzie wernisaż wystawy fotografii wykonanych w technice solarigrafii autorstwa Among Scratches, z których część powstała na terenie dawnej dzielnicy żydowskiej miasta.

Gabriela Nowak-Dąbrowska, autorka książki „Okno na Kwiatka ...” to historyczka, genealożka, badaczka historii płockich Żydów, wieloletnia pracowniczka płockiego sektora kultury, autorka m.in. opracowania „Żydzi płoccy. Album pamięci”, a także artykułów naukowych na łamach „Naszych Korzeni”, „Zeszytów Archiwalnych” i „Rocznika Muzeum Mazowieckiego” oraz licznych wystaw, jak np. „Żydowski Płock – architektoniczne wizje i realizacje”, „Spółdzielnia Pracy Dziewiarskiej im. Gerszona Dua w Płocku (1949-1969)”, „W obliczu ulotnej rzeczywistości ... Zakłady fotograficzne płockich Żydów w świetle zbiorów Muzeum Mazowieckiego w Płocku”.

Dąbrowski podkreślił, iż „Okno na Kwiatka ...” to jedna z czterech publikacji planowanych na ten rok przez Fundację Nobiscum, które dotyczyć będą dziejów Płocka, regionu i jego mieszkańców. Wśród nich – jak zapowiedział – znajdzie się m.in. dwujęzyczny, wydany po polsku i angielsku, przewodnik „Śladami płockich Żydów”.

„Będzie to przewodnik turystyczny, zawierający informacje o 35 miejscach na terenie Płocka związanych z historią lokalnej społeczności żydowskiej. Jednocześnie będzie to pierwsza tego typu publikacja nawiązująca do dziejów naszego miasta. W opracowaniu zamieszczone zostaną historie i opisy takich miejsc, jak synagoga, w której znajduje się obecnie siedziba Muzeum Żydów Mazowieckich czy rytualna łaźnia - mykwa, gdzie mieści się Płocka Galeria Sztuki. Będzie również mnóstwo ciekawostek, informacji o miejscach nieco już może zapomnianych, które na co dzień nie kojarzą się wprost z obecnością płockich Żydów” – wyjaśnił Dąbrowski.

Jak zaznaczył, przewodnik „Śladami płockich Żydów” zostanie wydany dzięki dofinansowaniu tamtejszego Urzędu Miasta.

Płoccy Żydzi stanowili jedną z najstarszych społeczności żydowskich na ziemiach polskich. Tuż przed wybuchem II wojny światowej przygotowywali się do obchodów 700-lecia osiedlenia się w tym mieście. Przed 1939 r. mieszkało tam ok. 9 tys. osób pochodzenia żydowskiego - była to wówczas jedna trzecia mieszkańców miasta.

„Wydawnictwa historyczne to część inicjatyw Fundacji Nobiscum. Zakres naszych działań jest znacznie szerszy. Stąd wśród przedsięwzięć, które planujemy na ten rok są również projekty muzyczne” – przyznał Dąbrowski. Jak dodał, najbliższym tego typu wydarzeniem będzie przedsięwzięcie audiowizualne „Ubiel”, nawiązujące do nazwy miejscowości, w której 200 lat temu urodził się Stanisław Moniuszko oraz do jego twórczości, jako kompozytora.

„Pod koniec kwietnia przedstawimy projekt w Płockiej Galerii Sztuki. Zostaną w nim wykorzystane kameralne kompozycje Stanisława Moniuszki, które posłużą jako budulec dla eksperymentalnych, bardziej improwizowanych utworów. Myślę, że będzie to ciekawy sposób eksploracji i pokazania, w jaki sposób kompozycje twórcy polskiej opery narodowej mogą być inspirujące i odnaleźć się w świecie zupełnie współczesnej muzyki” – powiedział Dąbrowski.

Podkreślił, iż prezentacji projektu „Ubiel”, w ramach dofinansowania płockiego Urzędu Miasta, towarzyszyła będzie premiera wydawnictwa CD pod tym samym tytułem, zawierająca eksperymentalne wersje 7 utworów Stanisława Moniuszki.

Na 200. rocznicę urodzin Sejm RP ustanowił 2019 r. Rokiem Stanisława Moniuszki. Przyszły kompozytor, dyrygent i pedagog, autor ok. 268 pieśni, operetek, baletów i oper, w tym najsłynniejszych, jak „Halka” czy „Straszny dwór”, przyszedł na świat 5 maja w 1819 r. w majątku Ubiel pod Mińskiem – obecnie Białoruś. Na początku lat 30. XIX wieku zamieszkał wraz z rodzicami w Mińsku i tam spędził kolejne 20 lat. Mieszkał i pracował także w Wilnie i Warszawie, gdzie zmarł 4 czerwca 1872 r.

W związku z obchodami Roku Stanisława Moniuszki wydarzenia związane z 200. rocznicą jego urodzin organizowane są zarówno w Polsce, jak i na Białorusi oraz Litwie.

Fundacja Nobiscum powstała w Płocku w 2018 r. Na swej stronie internetowej przedstawia się tak: „Chcemy promować sztukę, wiedzę historyczną wolną od ideologii, wspierać działania lokalne i społeczne. Organizować koncerty, wystawy, wydawać publikacje książkowe i płytowe. Od strony artystycznej bliski jest nam undergroundowy etos, poszukiwanie własnych ścieżek, niezależność, stronimy od showbiznesu. Chcemy edukować i konfrontować z nowymi wymiarami sztuki. Jednocześnie bliska jest nam historia lokalna, chcemy mówić o jej zapomnianych kartach, przedstawiać dotąd nieznane fakty, pomagać w docieraniu do korzeni dzięki kwerendom genealogicznym”. (PAP)

mb/ agz/