Pomnik powstańców wielkopolskich, zniszczony przez Niemców w 1940 roku, został odbudowany w Brzozie koło Bydgoszczy. Rekonstrukcja była możliwa dzięki wsparciu funduszy unijnych. Pomnik Powstańców Wielkopolskich jest wierną repliką pomnika istniejącego w latach 1923-1940. Monument upamiętnia powstańców poległych w walkach o Brzozę w styczniu 1919 roku, kiedy to w wyniku bitwy z Niemcami zginęło tu dziewiętnastu młodych żołnierzy Pierwszego Pułku Grenadierów Kujawskich.
"Symbolizuje on tych, którzy polegli w walkach o Brzozę. Bitwa toczyła się tutaj z 19 na 20 stycznia 1919 roku" - przypomniał Wojciech Oskwarek, wójt gminy Nowa Wieś Wielka.
Dwunastu poległych pochowano wówczas na wzgórzu Kozaka w Brzozie. Na zbiorowej mogile powstańczej 27 maja 1923 roku odsłonięto obelisk, a placyk u jego stóp w dwudziestoleciu międzywojennym był miejscem obchodów corocznych świąt kościelnych, państwowych, uroczystości patriotycznych i lokalnych.
W 1940 roku na rozkaz władz hitlerowskich monument został zniszczony. Po zakończeniu II wojny światowej, w miejscu zniszczonego pomnika ustawiono drewniany krzyż, a we wrześniu 1964 odsłonięto obelisk wraz z tablicą pamiątkową. W takiej formie przetrwał do wiosny 2010 r.
Odtworzony na podstawie przedwojennych zdjęć "nowy" pomnik składa się z dwóch kolumn ozdobionych głowicami z motywem rozety powstańczej. Tympanon z napisem: "Naszym bohaterom poległym w Brzozie w styczniu 1919", został zwieńczony krzyżem.
Na postumentach umieszczono figury Chrystusa oraz leżącego, rannego powstańca. Na ścianie pomnika, po obu stronach figury Chrystusa, zamontowano dwie tablice z nazwiskami poległych powstańców.
Pierwszym etapem prac nad rekonstrukcją obelisku była ekshumacja szczątków żołnierzy i ich uroczysty pochówek. Odbudowa pomnika rozpoczęła się w 2009 roku.
Projekt rekonstrukcji Pomnika Powstańców Wielkopolskich został zrealizowany w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Przedsięwzięcie kosztowało 360 tysięcy złotych, w tym dofinansowanie z PROW wyniosło 219,5 tys. złotych. (PAP)
olz/ abe/
