Warszawa, 04.11.2019. Dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro przed pokazem premierowym filmów wyprodukowanych przez Muzeum Historii Polski: "Niepokonany. Opowieść o generale Stanisławie Maczku" oraz "Marian na wojnie. Animowana historia Mariana Walentynowicza", 4 bm. w stołecznym Muzeum Powstania Warszawskiego. Fot. PAP/M. Marek
W 75. rocznicę zdobycia Bredy przez 1. Dywizję Pancerną Muzeum Historii Polski przygotowało filmy przybliżające biografię jej dowódcy gen. Stanisława Maczka – „bohatera pięciu narodów” – oraz jednego z jego podkomendnych, Mariana Walentynowicza. Oba filmy będą dostępne w internecie.
Podczas spotkania „1. Dywizja Pancerna w dokumencie i animacji” zorganizowanego w Muzeum Powstania Warszawskiego odbyła się oficjalna premiera dwóch najnowszych produkcji filmowych przygotowanych przez Muzeum Historii Polski. Dokument „Niepokonany. Opowieść o generale Stanisławie Maczku” jest próbą uporządkowania najważniejszych wydarzeń i z życia dowódcy 1. Dywizji. Obraz w reżyserii Rafała Geremka opowiada nie tylko o szlaku bojowym Maczka w latach 1939–1945, ale również o jego karierze oficerskiej w czasie I wojny światowej, wojnie polsko-ukraińskiej i wojnie z bolszewikami. Jak podkreślił Rafał Geremek, bohater jego filmu w ciągu całego swojego życia wykazywał się wielką niezależnością w myśleniu. „Maczek był wybitnym strategiem. Jeden z lokalnych holenderskich historyków podkreśla jego nowoczesny sposób dowodzenia. Wielokrotnie modyfikował rozkazy swoich alianckich dowódców, ponieważ uważał, że może je wykonać lepiej” – zaznaczył reżyser filmów dokumentalnych.
Stanisław Maczek (1892-1994)
Rafał Geremek podczas prac nad filmem podążał śladami Maczka m.in. po dzisiejszej Ukrainie, Francji, Szkocji i Holandii. Jego narrację uzupełniają wspomnienia rodziny generała i ostatnich żyjących spośród jego podkomendnych. Obraz zawiera też wiele niemal zupełnie dziś nieznanych zdjęć i filmów dokumentujących marsz 1. Dywizji Pancernej od Falaise do Wilhelmshaven. Reżyser dodał, że jego tytuł nie mógł powstać bez współpracy z historykami z Holandii, którzy dbają o zachowanie pamięci o dziejach 1. Dywizji i co roku wspierają organizację obchodów wyzwolenia Holandii przez żołnierzy generała.
Całość przeplatana jest scenami fabularnymi z udziałem aktora Redbada Klynstry-Komarnickiego w roli Maczka. Pokazują one powojenne losy generała, który po wojnie zamieszkał w Edynburgu i pracował jako barman. Tam spotykał się ze swoimi podkomendnymi, ale również agentami komunistycznego wywiadu, którzy nieskutecznie próbowali go przekonać do powrotu do Polski. Trudne powojenne losy dowódcy 1. Dywizji są ilustracją położenia wielu żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, którzy po zakończeniu wojny nie mogli wrócić do kraju. Gen. Stanisław Maczek dożył końca PRL, ale był już zbyt schorowany na powrót do Polski. Zmarł w Edynburgu w wieku 102 lat w 1994 r.
Dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro podkreślił znaczenie filmów dla promowania polskiej historii. „Postać gen. Maczka była do tej pory niedoceniania, mimo że była to postać niezwykła – dowódca, który nie przegrał bitwy. Poprzez jego losy potrafimy tłumaczyć polską historię. Odpowiadamy na wciąż pojawiające się pytania, skąd polscy żołnierze wzięli się na Zachodzie” – tłumaczył dyrektor. W tym kontekście przypomniał zaangażowanie MHP w prace nad budową Muzeum-Memoriału Generała Maczka. Otwarcie placówki planowane jest na rok 2020.
8 sierpnia 1944 r. żołnierze gen. Maczka rozpoczęli bój pod Falaise
Na pokazie obecny był żołnierz 1. Dywizji Pancernej kpt. Edmund Semrau. „Bardzo dziękuję za ten film. Każdy, kto go zobaczy, wyniesie z niego wiele pozytywnych odczuć” – stwierdził weteran. Wspominał także przypadkowe spotkanie z gen. Maczkiem, który odwiedził zajmowane przez niego i jego kolegów stanowisko bojowe i poprosił go o papierosy, których nie miał przy sobie. Kpt. Edmund Semaru zaznaczył również, że jego dowódca dbał o przyszłe losy swoich żołnierzy. Podobnie jak wielu innych najmłodszych żołnierzy (kpt. Semrau w 1945 r. miał 19 lat) 1. Dywizji Pancernej po zakończeniu walk otrzymał rozkaz uzupełnienia edukacji w polskim gimnazjum w tzw. polskiej strefie okupacyjnej.
Podczas spotkania w Muzeum Powstania Warszawskiego zaprezentowano też film animowany „Marian na wojnie. Historia Mariana Walentynowicza”. Reżyserem jest Agata Mianowska, a producentem Muzeum Historii Polski i Yellow Tapir Films. Animacja opowiada o twórcy rysunków bohaterów Kornela Makuszyńskiego – Koziołka Matołka i małpki Fiki-Miki. Ilustrator słynnych bajek służył jako korespondent wojenny w 1. Dywizji Pancernej. Swoją pracę dziennikarską uzupełniał rysunkami dokumentującymi szlak bojowy. Dwunastominutowa animacja utrzymana jest w tradycyjnej stylistyce, nawiązującej do rysunków Walentynowicza. Narratorem filmu jest aktor Zbigniew Zamachowski.
W. Kalwat: pamięć o gen. Maczku jest silna i pielęgnowana od końca II wojny
„W 1. Dywizji Pancernej szukaliśmy soczystych bohaterów. Wśród nich było wielu ludzi kultury, m.in. Walentynowicz. Nawiązaliśmy kontakt z jego rodziną i stworzyliśmy historię opartą na jego wspomnieniach +Wojna bez patosu+ oraz na jego zdjęciach i rysunkach” – opowiadał współautor filmu, Wojciech Kalwat z MHP. Film prawdopodobnie w grudniu zostanie udostępniony w internecie przez Muzeum Historii Polski.
Michał Szukała (PAP)
szuk / skp /
