Żydzi w gettach na ziemiach polskich podczas okupacji. Fot. NAC
Ponad 50 tys. relacji wideo osób ocalonych i świadków Holokaustu z 56 krajów, nagranych w 32 językach, w tym ponad 1,5 tys. w języku polskim obejmuje Visual History Archive, którego zbiory są już dostępne w czytelni multimedialnej stołecznego Domu Spotkań z Historią.
Archiwum USC Shoah Foundation Institute for Visual History and Education (Instytutu Historii Wizualnej i Edukacji Fundacji Shoah USC) założone w 1994 r. przez reżysera Stevena Spielberga, to największy zbiór biograficznych relacji wideo na świecie.
Pomysł zarejestrowania na wideo relacji ocalałych z Zagłady zrodził się w Krakowie. Spielberg, zainspirowany pracą nad filmem "Lista Schindlera" i spotkaniami z ocalałymi, założył w 1994 r. w Los Angeles Fundację Zapisu Historii Ocalonych z Shoah (Survivors for the Shoah Visual History Foundation), której celem było zarejestrowanie świadectw osób ocalonych i świadków Holokaustu.
Pomysł zarejestrowania na wideo relacji ocalałych z Zagłady zrodził się w Krakowie. Spielberg, zainspirowany pracą nad filmem "Lista Schindlera" i spotkaniami z ocalałymi, założył w 1994 r. w Los Angeles Fundację Zapisu Historii Ocalonych z Shoah (Survivors for the Shoah Visual History Foundation), której celem było zarejestrowanie świadectw osób ocalonych i świadków Holokaustu.
Dom Spotkań z Historią jako pierwszy w Polsce zakupił na rok licencję na udostępnianie całości relacji, które za pośrednictwem szerokopasmowego internetu są ściągane z serwera znajdujące się na Uniwersytecie Karola w Pradze. Na relacje składa się 120 tys. godzin nagrań zawierających 52 tys. świadectw z całego świata. Największa liczba relacji pochodzi z USA i Izraela, niemal 1,5 tys. osób nagrano w Polsce. Prawie połowę wywiadów przeprowadzono w języku angielskim, 7 tys. w hebrajskim i niewiele mniej w rosyjskim. Ogromna większość relacji pośrednio lub bezpośrednio dotyczy Polski.
Wszystkie nagrania zostały przypisane odpowiednim katalogom oraz opatrzone biogramami świadków, które tworzono w oparciu o relacje oraz kwestionariusze. Indeks zawiera 50 tys. słów kluczy i pozwala na wyszukiwanie fragmentów relacji co do minuty, nie tylko poprzez indeks miejsc i osób, ale także poprzez pojęcia opisujące doświadczenia. Zbiór jest nieocenionym źródłem, które może służyć do celów naukowych, edukacyjnych oraz popularyzatorskich.
"Zachęcam do korzystania z tych zasobów, jednak z zachowaniem pewnego krytycyzmu. Należy pamiętać, że towarzyszyła mu określona procedura nagrywania i kategorycznie przestrzegany kwestionariusz pytań. Obejrzałem ok. 100 relacji w całości i ok. 60-70 we fragmentach. Unikatowość kolekcji polega na tym, że jest bardzo drobiazgowo zindeksowana, każde nagranie jest podzielone na dwuminutowe segmenty powiązane z licznymi, drobiazgowymi odniesieniami rzeczowymi, tematycznymi, geograficznymi, osobowymi. Żadne inne archiwum nie jest w ten sposób przygotowane, a tak dokładne indeksowane umożliwia doskonałe użycie w dydaktyce" - mówi Jacek Leociak z Centrum Badań nad Zagładą Żydów.
Jak zaznacza, często kiedy odsłuchujemy jakiś wybrany przez nas fragment, tak nas fascynuje opowieść, że pragniemy jej słuchać dalej, mimo że już nie dotyczy poszukiwanej przez nas problematyki. "Ten zbiór jest w różnych sensach tego słowa utrwaleniem dramatu i dramat jest taką podstawową cechą tego zbioru. Głównym nośnikiem przekazywania treści jest tu rozmowa pomiędzy tym, który opowiada o sobie a zadającym pytania, który nieustannie dyscyplinuje, a często nawet ogranicza czy wręcz dominuje pytaniami rozmówcę, a rozmowa często przekształca się w przesłuchanie, co dla mnie było niezwykle dramatycznym wnioskiem z tych relacji. Mimo to są one niezwykłym świadectwem, z którym warto się zapoznać" - podkreśla Leociak.
"Dla mnie wyjątkowo ciekawa jest relacja żony Tadeusza Borowskiego, Marii. To długa ok. 10-godzinna relacja, ukazująca z jej punktu widzenia opowieść, która wszyscy znamy z +Pożegnania z Marią+, przybliżająca jak wyglądały ich relacje w obozie. To niezwykle dynamiczna i momentami zaskakująco dowcipna relacja" - dodaje Anna Maciąg z Archiwum Historii Mówionej Domu Spotkań z Historią i Ośrodka Karta.
Relacje możną obejrzeć w czytelni Domu Spotkań z Historią po uprzednim zapisaniu się, ponieważ materiały mogą być udostępniane tylko w celach edukacyjnych, by zapewnić bezpieczeństwo tak osobistym relacjom. Zbiór ten w całości jest dostępny tylko w 10 punktach na świecie. (PAP)
akn/ ls/
