Polskie doświadczenie Sybiru-Syberii ma cechy szczególne – zapoczątkowane w XVII wieku, w epoce romantyzmu stało się mitem kultury polskiej, fantazmatem poetów, ideą historiozofów, a kolejne powstania i zrywy aż po II wojnę światową przynosiły zsyłki, deportacje, zesłania w głąb terytorium rozciągającego się od Murmańska i Archangielska do stepów kazachskich, od Uralu do wyspy Sachalin – czytamy we wstępie książki "Polacy na Syberii od XIX do XXI wieku". Monografię wydało Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”.
„Polacy na Syberii…” to monografia czternastu autorów pod redakcją naukową dra hab. Sergiusza Leończyka, profesora Instytutu Historii Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, niestrudzonego badacza losów Polaków na Syberii. „Nawet teraz to wciąż unikatowy temat, wymagający nieustającej pracy” – podkreśla redaktor naukowy pracy.
Jednym z autorów monografii jest Eugeniusz Siemionow z Państwowego Instytutu Kultury w Ułan Ude. W artykule „Miejsca prac katorżniczych polskich zesłańców politycznych w latach 60. XIX wieku na terenie Zabajkala” Siemionow przedstawia efekt swoich badań nad wieloma dokumentami źródłowymi z archiwów syberyjskich oraz wspomnieniami zesłańców, do których dotarł. Na ich podstawie Siemionow opisał i dokładnie oznaczył miejsca zesłań.
Z kolei Karolina Kondracka z Instytutu Sztuki PAN w artykule „Polskie badania w Jakucji na przełomie XIX i XX wieku” zauważa, iż wielu Polaków nauczyło się miejscowego języka, a więc w tym wypadku jakuckiego. Pomagało im to nie tylko lepiej funkcjonować w nowej rzeczywistości, ale także prowadzić działalność naukową, pedagogiczną czy lekarską. „Rezultatem zaangażowania Polaków w działalność naukową były publikacje, które zaczęły pojawiać się drukiem już od lat dziewięćdziesiątych XIX wieku w języku rosyjskim oraz polskim” – informuje Kondracka, opisując szczegóły sukcesów badawczych polskich zesłańców.
Dla zesłańców Syberia to znienawidzona kraina wygnania, którą starali się poznać i oswoić. Byli jednak i tacy, dla których wschodnia i północno-wschodnia Rosja stała się życiową szansą. O Polakach, którzy w czasach zaborów nie widzieli dla siebie miejsca na ziemiach, zagarniętych przez Rosjan, pisze dr Leończyk. W artykule pt. „Dobrowolne osadnictwo Polaków na Syberii na przełomie XIX-XX w.” redaktor naukowy monografii przedstawia losy polskich robotników, włościan, kolejarzy i inteligencji, którzy z własnej woli osiedlili się na kazachskich stepach czy Uralu.
Wydanie monografii "Polacy na Syberii od XIX do XXI wieku" zostało sfinansowane ze środków kancelarii Senatu RP w ramach opieki senatu RP nad Polonią i Polakami za granicą. Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” umożliwia pobranie publikacji w formie bezpłatnego e-booka w formacie: PDF, EPUB, MOBI
Katarzyna Matuszewska (PAP)
km/ dki/
