Konferencja „Brzemię zwycięstwa. II wojna światowa i jej skutki z perspektywy 75 lat od jej zakończenia”

Konferencja będzie się składać z trzech paneli. Pierwszy będzie poświęcony pamięci o II wojnie światowej: kultywowaniu, zapominaniu, a w końcu – na jej politycznym wykorzystaniu. W drugim panelu zaproszeni goście naświetlą prawne problemy wynikające z II wojny światowej, takie jak kwalifikacja poszczególnych zbrodni jako ludobójstwa, wzajemnego uznawania granic czy zasadności odszkodowań. W trzeciej części badacze będą dyskutować o tym, w jakim stopniu wejście Armii Czerwonej było dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej wyzwoleniem, a w jakim nową okupacją, a także o tym, jak upadek komunizmu wpłynął na badania nad II wojną światową.

Uczestnikami dyskusji będą dr Łukasz Adamski, dr Łukasz Kamiński, prof. Heorhij Kasianow, prof. Stephan Lehnstaedt, prof. Peter Oliver Loew, prof. Alvydas Nikžentaitis oraz prof. Andrzej Nowak, Mark Sołonin, prof. Jan Rydel, a także dr Oldřich Tůma i Jonathan Walker. Panele moderowane będą przez dr. Sławomira Dębskiego, Roberta Kostro oraz Rafała Rogulskiego.

Jak zauważa w rozmowie z PAP Robert Kostro, dyrektor Muzeum Historii Polski, pamięć dotycząca zakończenia II wojny światowej jest podzielona. „Przede wszystkim główna linia podziału wiedzie przez te kraje, które zostały wyzwolone przez aliantów zachodnich, tak jak Francja, Holandia, Belgia, i te kraje, które były zajęte przez Armię Czerwoną” – podkreślił. Dyrektor MHP specjalnie użył słowa „zajęte”, ponieważ, jak wyjaśnił, czy to było wyzwolenie, czy rodzaj nowej okupacji, czy nowe zniewolenie jest oczywiście do pewnego stopnia kwestią dyskutowaną jako spór publiczny i jako spór historyków. „W każdym razie nie ma wątpliwości, że kraje zachodniej Europy mogły się radować, natomiast dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej w dużej mierze była to druga forma okupacji albo w każdym razie przynajmniej dwuznaczne wydarzenie” – wyjaśnił. 

Jak również podkreślił w rozmowie z PAP, „wojna nie skończyła się, a w każdym razie jej konsekwencje nie skończyły się, 8 maja 1945 r. Polska utraciła część swoich terytoriów i została podporządkowana Związkowi Sowieckiemu. Również wiele innych krajów naszego regionu utraciło część terytoriów albo zostały podporządkowane mocarstwu ze Wschodu”. 

„Ta różnica pomiędzy świadomością Europy Środkowej i Wschodniej w jej postrzeganiu zakończenia II wojny światowej w coraz większym stopniu przebija się do wiedzy i świadomości europejskiej, czy w ogóle zachodniej. Na pewno rok 1989 i upadek komunizmu wyznacza ważny początek tego, że kraje naszego regionu mogły zacząć mówić o swoich odrębnych doświadczeniach” – powiedział Kostro. 

Dyrektor MHP odniósł się również do tego, że doświadczenie II wojny światowej nie odeszło do zamkniętej przeszłości. „Widzimy wiele sporów i konfliktów, które u podłoża mają właśnie doświadczenie II wojny światowej”. Jak również zauważył, istnieją także kwestie sporne dotyczące odszkodowań, w których Polska, ale również Grecja, która w sensie instytucjonalnym była członkiem grupy państw zachodnich po II wojnie światowej, mają pewne roszczenia wobec Niemiec. Istnieją również spory dotyczące dóbr kultury pomiędzy krajami środkowej Europy a dzisiejszą Rosją, czyli prawnym spadkobiercą Związku Sowieckiego. 

Pytany o to, kto obecnie kształtuje wyobrażenie o wydarzeniach II wojny światowej, Robert Kostro stwierdził, że wyobrażenie i to, co większość ludzi wie o wojnie i historii w ogóle, to jest to efekt kontaktu z przeszłością za pośrednictwem kultury masowej. „Filmy, ale również gry komputerowe, komiksy. To są różne sposoby, którymi dociera nawet nie wiedza, ale pewne okruchy wiedzy dotyczącej przeszłości” – powiedział. Dyrektor MHP zauważył także, że szkoła, poważne media i książki historyczne odgrywają również w tym rolę. „Wydaje się, że one mają jednak mniejsze znaczenie, zwłaszcza że w wielu krajach nauczanie historii jest ograniczane do minimum, ponieważ wydaje się, że historia jest niepraktycznym i niepotrzebnym przedmiotem szkolnym” – ocenił. 

Organizatorem konferencji jest Muzeum Historii Polski, we współpracy z Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, Europejską Siecią Pamięć i Solidarność oraz Muzeum II Wojny Światowej. Wydarzenie zostało dofinansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a konferencję objął honorowym patronatem minister kultury i dziedzictwa narodowego, prof. Piotr Gliński.
 
Ze względu na stan epidemii dyskusja odbędzie się w formie wideokonferencji. Wydarzenie będzie transmitowane w piątek 8 maja, w godz. 10.00 – 14.00, na profilu FB Muzeum Historii Polski oraz na kanale You Tube – MuzHPtv. Transmisja również będzie dostępna na profilach FB pozostałych współorganizatorów konferencji.

Zainteresowani będą mieli również okazję obejrzeć 8 maja w TVP Historia 50-minutowy program z dyskusją części uczestników konferencji, wzbogaconą materiałami filmowymi. Debatę telewizyjną poprowadzą dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro oraz dyrektor TVP Historia Piotr Legutko.

Program konferencji

Anna Kruszyńska (PAP)

akr/