Wystawa „Literatura Polska na Zaolziu (1920-2020)”
Książnica Cieszyńska, w stulecie podziału Śląska Cieszyńskiego, udostępniła wirtualną wystawę, prezentującą dzieje literatury polskiej na Zaolziu. Przez ten pryzmat przedstawia historię i kulturę zaolziańskich Polaków – podaje dyrektor placówki Krzysztof Szelong.
Wirtualna wystawa „Literatura Polska na Zaolziu (1920-2020)” dostępna jest pod adresem https://literatura.kc-cieszyn.pl/.
„Wystawa oferując uporządkowane kompendium wiedzy na temat zaolziańskiej literatury, wyposażona została w narzędzia w sposób bezpośredni wiążące tytuły omawianych utworów z ich cyfrowymi kopiami dostępnymi w profilu Książnicy w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej” – powiedział dyrektor Szelong.
Szef Książnicy przypomniał, że 28 lipca 1920 r., w najbardziej dramatycznym okresie walki o niepodległość i granice odrodzonej Rzeczypospolitej, w Paryżu zapadła decyzja o podziale Śląska Cieszyńskiego pomiędzy Polskę a Czechosłowację.
„W jej wyniku rozbiciu uległ region o wielowiekowej historii i silnej tożsamości kulturowej. Poza granicami Polski znalazła się jego najwartościowsza część, nazwana później Zaolziem, liczebnie zdominowana przez Polaków. Stanowili oni 70,5 proc. ogółu mieszkańców obszaru, podczas gdy Czesi zaledwie 19 proc. Dla Polaków – jak widać z dzisiejszej perspektywy – podział regionu i uruchomione w jego rezultacie przemiany kulturowe okazać się miały zgubne. Według ostatniego spisu powszechnego Polacy na Zaolziu stanowią już niespełna 8 proc. ogółu mieszkańców” – powiedział.
Książnica Cieszyńska: wystawa poświęcona polskiej literaturze na Zaolziu
Zdaniem Krzysztofa Szelonga, charakter przeobrażeń najbardziej dojmująco odzwierciedla tworzona na Zaolziu polska literatura, przez dziesięciolecia stanowiąca płaszczyznę ocalenia języka i tożsamości polskich mieszkańców zachodniej części Śląska Cieszyńskiego.
„Dziwić się można, iż – jakkolwiek w ciągu minionego stulecia powstało na Zaolziu wiele dzieł oryginalnych i ważkich, a wśród zaolziańskich twórców znajdują się pisarze tej rangi, co Gustaw Morcinek, Paweł Kubisz, czy Henryk Jasiczek – w Polsce, poza wąskim kręgiem specjalistów, literatura zaolziańska pozostaje niemal zupełnie nieznana. Również historia społeczności polskiej i jej wysiłki zmierzające do zachowania tożsamości narodowej są nieobecne w świadomości Polaków” – zaznaczył Szelong.
Jak dodał, aby „choć w drobnej części wypełnić ową lukę”, w lipcu Książnica otworzyła wystawę poświęconą historii literatury polskiej na Zaolziu. Ukazuje ona też losy Zaolzia i jego polskich mieszkańców. Przygotował ją Wojciech Święs.
„Przedstawia Zaolzie i jego literaturę z perspektywy polskiego brzegu Olzy. Wolna jest jednak od prób idealizowania literackiego dorobku zaolziańskich Polaków w jakimkolwiek wymiarze. Przeciwnie, już poprzez tytuł: +rozMYwani+”, kieruje uwagę odbiorców na tendencje do rezygnacji z polskiej tożsamości i związków z kulturą polską, z dekady na dekadę coraz mocniej zaznaczające się w życiu literackim Zaolzia. Tak zamierzona ekspozycja bez wątpienia dla części widzów mogła się okazać bolesna, a stawiane przez nią diagnozy trudne do przyjęcia” – powiedział Szelong.
Dyrektor podkreślił, że w tych okolicznościach Książnica zdecydowała się stworzyć kontrapunkt dla wystawy „rozMYwani#”. „Tę rolę ogrywa wirtualna ekspozycja, która również powstała z inicjatywy Książnicy. Poświęcona została stuletniej historii literatury polskiej na Zaolziu. Jej merytoryczne przygotowanie w całości powierzone zostało autorom z Zaolzia” – wyjaśnił.
Zdaniem Szelonga, w ten sposób w dyskusji ma szansę zrodzić się pobudzający do refleksji dwugłos o dorobku literackim społeczności polskiej na zachodnim brzegu Olzy oraz aktualnej kondycji tamtejszego środowiska literackiego. „Zaolzie zyskuje sposobność do autoprezentacji dorobku i potencjału twórczego. Co więcej, wystawa może dotrzeć do znacznie szerszego kręgu odbiorców, bo w internecie pozostaje dostępna bez ograniczeń” – dodał.
W warstwie tekstowej wirtualna ekspozycja zawiera zwięzłą prezentację dziejów literatury polskiej powstałej na Zaolziu w ciągu minionych stu lat. W osobnych zakładkach przedstawione zostały najważniejsze grupy i nurty literackie, najwybitniejsi twórcy, a także najbardziej reprezentatywne dzieła. Informacje ilustrowane są reprodukcjami wybranych wydawnictw, portretami twórców i fotografiami prezentującymi wydarzenia literackie. Jednocześnie zostały one wyposażone w odsyłacze do odpowiednich publikacji cyfrowych z zasobów Książnicy.
Informacje o najbardziej reprezentatywnych utworach wzbogacone zostały o nagrania wideo przedstawiające aktorskie interpretacje fragmentów w wykonaniu aktorów sceny polskiej teatru w Czeskim Cieszynie.
Wystawa przygotowywana została przez Książnicę Cieszyńską we współpracy z Ośrodkiem Dokumentacyjnym Kongresu Polaków w Republice Czeskiej oraz Teatrem w Czeskim Cieszynie. Autorem scenariusza jest Michał Przywara, absolwent polonistyki Uniwersytetu Ostrawskiego.
Wystawa została zrealizowana dzięki pieniądzom Narodowego Centrum Kultury przeznaczonym na program „Kultura w sieci”.
Zbiory Książnicy Cieszyńskiej liczą ok. 200 tys. woluminów dzieł drukowanych, w tym 17,5 tys. starych druków (53 inkunabuły), a ponadto ok. 18 tys. jednostek ewidencyjnych rękopisów. Najcenniejszą częścią jest księgozbiór ks. Leopolda Szersznika. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ par/
