Mural poświęcony Janowi Kowalewskiemu przy ul. Nawrot 7 w Łodzi. Fot. PAP/G. Michałowski
Odsłonięto mural poświęcony ppłk Janowi Kowalewskiemu, łodzianinowi, wybitnemu kryptologowi, twórcy wojskowego tzw. radiowywiadu. To m.in. dzięki niemu Polacy wygrali Bitwę Warszawską, bo złamał bolszewickie szyfry, co pomogło przewidzieć ruchy wroga.
Ogromny mural powstał na ścianie budynku przy ul. Nawrot 7 w Łodzi, bo niedaleko - przy ul. Piotrkowskiej 132 - mieszkał Kowalewski. Mural przedstawia postać kryptologa w polskim mundurze z lat. 20. XX w. Praca składa się z 15 tys. szablonów złożonych z liter i cyfr. Twórcą muralu jest Paweł "Ovca" Hert.
Środki na realizację dzieła pozyskano m.in. z Ministerstwa Obrony Narodowej. Uroczystość odsłonięcia muralu, którą pokazywano on-line, przypadła w 128. rocznicę urodzin Kowalewskiego. W programie były m.in. premiera specjalnego utworu "MM20" w wykonaniu zespołu Hedone, monodram pt. "Delegat" w wykonaniu Huberta Kułacza oraz koncert Kapeli Bigiel Banda.
Jan Kowalewski
Jan Kowalewski przyszedł na świat 24 października 1892 r. w Łodzi. Ukończył Szkołę Handlową Zgromadzenia Kupców w Łodzi. Studiował na Uniwersytecie w belgijskim Liege, gdzie uzyskał dyplom z chemii technicznej. Znał wiele języków, m.in. niemiecki, francuski i rosyjski.
Podczas I wojny światowej Kowalewski służył w carskiej armii, jako oficer łączności. Potem przeszedł do II Korpusu Polskiego na Ukrainie. Był naczelnikiem Wydziału II Radiowywiadu Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Generalnego Naczelnego Dowództwa.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej porucznik Kowalewski był sztabowcem. Stworzył zespół kryptologów, których praca przyczyniła się w dużym stopniu do zwycięstwa nad bolszewikami w 1920 roku. Znając treść odszyfrowanych przez nich depesz bolszewickich, polskie dowództwo mogło wyprzedzić ruchy nieprzyjaciela.
Prof. Nowik: Bitwę Warszawską wygraliśmy dzięki grzebieniowi, lekturom o piratach i weselu
W międzywojniu Kowalewski pracował dla wojska i dyplomacji. W 1937 r. został szefem sztabu Obozu Zjednoczenia Narodowego. Podczas II wojny światowej był szefem podlegającej rządowi londyńskiemu Placówki Łączności z Kontynentem oraz centrali informacyjnej z krajami kontynentu w Lizbonie. Kierował wieloma polskimi operacjami wywiadowczymi w okupowanej przez Niemców Europie.
Po wojnie ppłk Jan Kowalewski pozostał na emigracji. Współpracował m.in. z Radiem Wolna Europa. Zmarł w Londynie 31 października 1965 roku.
Senat RP, z okazji setnej rocznicy Bitwy Warszawskiej, ogłosił rok 2020 rokiem Jana Kowalewskiego.(PAP)
autor: Hubert Bekrycht
hub/ skr/
