Gdynia 12.1970. Wydarzenia grudniowe 1970. Fot. PAP/E. Pepliński
Msza święta, złożenie wieńców, apel pamięci, odsłonięcie pamiątkowych tablic, otwarcie wystawy – to niektóre punkty obchodów 50. rocznicy Grudnia '70, organizowanych w Gdańsku i w Gdyni. Ze względu na sytuację epidemiczną wszystkie wydarzenia odbędą się w rygorze sanitarnym.
Miejskie obchody rocznicowe w Gdańsku zaplanowano na świeżym powietrzu. Główne uroczystości organizowane przez władze miasta, województwa pomorskiego i Europejskie Centrum Solidarności odbędą się w środę 16 grudnia na placu Solidarności. Tam o godzinie 17.00 rozpocznie się apel ku czci ofiar. Chór Kameralny Schola Cantorum Gedanensis z towarzyszeniem Orkiestry Polskiej Filharmonii Bałtyckiej wykona utwór "Lacrimosa", skomponowany przez Krzysztofa Pendereckiego specjalnie na okoliczność odsłonięcia pomnika Poległych Stoczniowców 1970. W mieście rozlegną się dzwony kościołów, uruchomione zostaną syreny alarmowe.
50 lat temu wybuchły strajki na Wybrzeżu. Początek Grudnia ’70
Ponadto 15 i 16 grudnia w pięciu lokalizacjach zostaną odsłonięte pamiątkowe płyty chodnikowe – oznaczą one miejsca, w których w grudniu 1970 r. zginęło sześć osób. Dwie pozostałe tablice, zlokalizowane w okolicach dworca PKP, zostaną zamontowane po tym, jak zakończy się tam remont.
Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku zorganizowało dwudniową konferencję naukową online dotyczącą strajków, manifestacji i zajść ulicznych w PRL i w bloku wschodnim. Wydarzenie rozpoczęło się w poniedziałek i jest transmitowane na portalu Gdańsk.pl i na Facebooku ECS.
S. Grzyb, uczestnik strajków Grudnia ’70: tego, co się wtedy wydarzyło, nie da się zapomnieć
Obchody 50. rocznicy grudniowej masakry na Wybrzeżu przygotował także Zarząd Regionu Gdańskiego NSZZ "Solidarność". Rozpoczną się one w środę rano w Gdańsku od zapalenia zniczy i złożenia kwiatów pod pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970 przez czynnych i emerytowanych pracowników Stoczni Gdańskiej.
O 14.00 na placu Solidarności odsłonięta zostanie okolicznościowa wystawa "Powstanie grudniowe 1970 roku", przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej.
Godzinę później w tym miejscu rozpoczną się centralne uroczystości przygotowane przez Solidarność. Odbędzie się apel poległych, odmówiona zostanie wspólna modlitwa, złożone zostaną kwiaty.
Później uczestnicy ceremonii zapalą znicze pod tablicą upamiętniającą ofiary Grudnia '70, znajdującą się na budynku, dawnego Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku. Dziś mieści się tam prokuratura okręgowa.
Następnie udadzą się na skwer naprzeciwko budynku LOT-u, aby oddać hołd Antoniemu Browarczykowi – pierwszej śmiertelnej ofierze stanu wojennego w Gdańsku, który 17 grudnia 1981 r. został zastrzelony w tym miejscu przez MO podczas demonstracji związanej z rocznicą Grudnia '70.
Prof. J. Eisler: w 1970 r. istniał ważny czynnik osłabiający pozycję Gomułki i jego otoczenia
O godzinie 17.00 w bazylice św. Brygidy rozpocznie się uroczysta msza święta pod przewodnictwem administratora apostolskiego archidiecezji gdańskiej bp. Jacka Jezierskiego. Po nabożeństwie w świątyni odbędzie się koncert zespołu Capella Gedanensis.
W czwartek 17 grudnia obchody przeniosą się do Gdyni. Tradycyjnie o godz. 6.00 rano pod pomnikiem Ofiar Grudnia 1970, nieopodal stacji Szybkiej Kolei Miejskiej Gdynia Stocznia, gdzie padły pierwsze strzały, odbędzie się wspólna modlitwa, apel poległych, zostaną też złożone wieńce i wiązanki kwiatów.
Druga część czwartkowych uroczystości odbędzie się po południu i rozpocznie się mszą w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa. Następnie, przy pomniku Ofiar Grudnia '70 przy Urzędzie Miasta Gdyni odczytany zostanie apel poległych, a żołnierze oddadzą salwę honorową. Będą też okolicznościowe przemówienia. Uczestnicy złożą również pod pomnikiem wiązanki kwiatów i zapalą znicze. Wydarzeniu towarzyszyć będzie wspólna modlitwa.
Dr hab. S. Ligarski: Grudzień ’70 miał inną dynamikę w Szczecinie
Ponadto, o godz. 10.30 w pobliżu gdyńskiej stacji SKM Wzgórze Świętego Maksymiliana nastąpi odsłonięcie tablicy upamiętniającej sześć osób, które straciły tam życie przed 50 laty. Prezentacji dokona prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek. Wydarzenie będzie transmitowane na stronie internetowej gdańskiego oddziału IPN.
W grudniu 1970 r. na ulicach Gdańska, Gdyni, Szczecina i Elbląga doszło do krwawej konfrontacji między protestującymi robotnikami a oddziałami milicji i wojska, których do tłumienia protestów użyły władze PRL. Bezpośrednią przyczyną wybuchu społecznego niezadowolenia, a następnie strajków w Stoczni Gdańskiej im. Lenina i gdyńskiej Stoczni im. Komuny Paryskiej była ogłoszona podwyżka cen podstawowych artykułów spożywczych.
Na portalu poświęconym Grudniowi 1970 r. Instytut Pamięci Narodowej podał, że według oficjalnych danych śmierć poniosło łącznie 45 osób, a 1165 zostało rannych. Wiele osób jest jednak przekonanych, że ofiar śmiertelnych musiało być więcej.
Prof. A. Dudek: wiedza o Grudniu ’70 nie będzie pełna bez dostępu do archiwów postsowieckich
Najtragiczniejszym dniem protestów był 17 grudnia 1970 r., tzw. czarny czwartek, gdy w Gdyni zastrzelono 18 osób, a w Szczecinie – 13 (łącznie w tym mieście zginęło 16 osób). Tego dnia kilkaset osób odniosło poważne obrażenia, wielu także bestialsko pobito. Symbolikę tego dnia oddaje fotografia pochodu niosącego na drzwiach ciało zabitego 18-letniego Zbigniewa Godlewskiego razem z zakrwawioną biało-czerwoną flagą. (PAP)
Autorka: Anna Machińska
anm/ joz/
