Fot. Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie
Pierwsze muzealne nabytki Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie, w tym te ofiarowane przez patrona placówki Franciszka Kotulę, oraz te pozyskane w XXI wieku można oglądać na wystawie „Odchodzące ślady zatrzymać w pamięci” prezentowanej w muzeum.
Wystawa została przygotowana z okazji przypadających w 2020 roku jubileuszy: 120. rocznicy urodzin patrona muzeum Franciszka Kotuli, etnografa, kolekcjonera, folklorysty; 85-lecia powstania rzeszowskiego muzeum okręgowego oraz 30. rocznicy Muzeum Etnograficznego im. Franciszka Kotuli (które jest obecnie oddziałem muzeum okręgowego).
Jak wyjaśnił Łukasz Ożóg z Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie, punktem wyjścia dla przygotowania wystawy były refleksje zarówno nad działalnością instytucji od czasów gromadzenia pierwszych zbiorów do współczesności, jak i nad specyfiką włączonych do kolekcji eksponatów.
"Przedmioty te, traktowane przez muzealników jako +znaki przeszłości+, pozostają często jedynym śladem po istniejących niegdyś obiektach i stanowią swoiste ilustracje ludzkich życiorysów i historii miejsc. Często niepozorne z wyglądu, niosą ze sobą ogromny ładunek emocjonalny, który można odkryć przez poznanie sposobu pozyskania nabytku do muzealnych zbiorów” – wyjaśnił Ożóg. Dodał, ze tytuł ekspozycji "Odchodzące ślady zatrzymać w pamięci" nawiązuje do publikacji patrona Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie – Franciszka Kotuli, opartej na bogatym materiale źródłowym pozyskanym na Rzeszowszczyźnie.
Wśród prezentowanych przedmiotów znalazły się zarówno pierwsze muzealne nabytki przekazane jako dar przez Franciszka Kotulę oraz jego przyjaciół i bliskich znajomych, w tym przez uczniów, jak i te pozyskane do zbiorów już w XXI wieku. Jak wymieniła Inga Kunysz z rzeszowskiego muzeum etnograficznego, wśród najstarszych nabytków jest rzeźba m.in. św. Franciszka z nieistniejącej już przydrożnej kapliczki w podrzeszowskiej Lubeni, wykonana z drewna lipowego w XIX wieku. Figurę zabezpieczył uczeń szkoły powszechnej w Rzeszowie i podarował ją Franciszkowi Kotuli, a ten w 1936 roku przekazał ją do zbiorów obecnego muzeum.
"Z metryczki dowiadujemy się, że rzeźba ta była prezentowana w 1947 roku w Krakowie na wystawie polskiej sztuki ludowej, a rok później w Paryżu" – dodała Kunysz.
Wśród najstarszych eksponatów jest też XIX-wieczna rzeźba św. Floriana z przydrożnej kapliczki w Hermanowej, przekazana dla muzeum w 1947 r. czy akwarela na kartonie z 1938 r. przedstawiająca drewniany kościół parafialny w Lubeni z XVIII stulecia (obecnie rozebrany i przeniesiony do sąsiedniej miejscowości). Kunysz wyjawiła, że obraz powstał na zlecenie Towarzystwa Regionalnego Ziemi Rzeszowskiej, które zleciło Kotuli utworzenie Muzeum Regionalnego Ziemi Rzeszowskiej.
Kolejnym eksponatem jest pochodząca z XVII wieku szafka na oleje święte z odbudowanego w 1624 r. z pożogi kościoła w Wysokiej Łańcuckiej. Szafka w muzealnych zbiorach jest od lat 50. XX wieku.
Oprócz pierwszych eksponatów na wystawie pokazane zostały też te pozyskane w czasie badań terenowych prowadzonych od 1956 roku, a także ilustrujące te badania materiały archiwalne, takie jak fotografie i rysunki.
Wystawie towarzyszy katalog w formie elektronicznej, który można nabyć w sklepie internetowym muzeum. Ekspozycja potrwa do 6 czerwca.
Muzeum Etnograficzne od niedzieli 7 marca planuje spotkania z oprowadzaniem kuratorskim po wystawie. Z uwagi na obowiązujące obostrzenia sanitarne liczba uczestników jest ograniczona. Konieczna jest rezerwacja miejsc.
Franciszek Kotula (1900-1983), patron Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie, był etnografem, historykiem, muzeologiem, kolekcjonerem, folklorystą, publicystą i popularyzatorem wiedzy, badaczem kultury Podkarpacia. Był autorem prac monograficznych o kulturze: Lasowiaków, Rzeszowiaków i Pogórzan z regionów Polski południowo-wschodniej. Po II wojnie światowej współorganizował m.in. Muzeum Regionalne Ziemi Rzeszowskiej (obecnie Muzeum Etnograficzne – oddział Muzeum Okręgowego), któremu przekazał swoje zbiory archeologiczne i etnograficzne, gromadzone od najmłodszych lat. Jako dyrektor placówki skoncentrował się na zbieraniu zabytków kultury ludowej. Gromadził też materiały do zamierzonych prac naukowych: rękopisy, rysunki, fotografie i nagrania magnetofonowe. Pisał zarówno o historii średniowiecznej jak i najnowszej. W kręgu jego zainteresowań znajdowały się zagadnienia gospodarcze, urbanistyczne oraz historia techniki i archeologia, a przede wszystkim etnografia. Folklorowi poświęcił wiele swoich najważniejszych opracowań. Pisał o garncarstwie, budownictwie przysłupowym, meblarstwie i przemysłach leśnych, wykorzystując dostępne źródła historyczne dla wyjaśniania genezy wielu zjawisk kulturowych. Wykształcił własny styl pisarski, określany mianem reportażu historyczno-etnograficznego. Przyznawane są nagrody im. Franciszka Kotuli dla twórców ludowych, animatorów kultury i placówek popularyzujących folklor. Od 1995 roku organizatorem przedsięwzięcia jest Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie. (PAP)
autor: Agnieszka Pipała
api/ aszw/
