Dokumentacja wydobyta w 1943 r. z dołów śmierci w Katyniu oraz listy ekshumacyjne sporządzone przez Polski Czerwony Krzyż znalazły się w publikacji, której prezentacja odbyła się w czwartek w stołecznej siedzibie Archiwów Państwowych.
Wykazy oficerów ekshumowanych z grobów w Katyniu, sporządzone przez PCK w 1943 r. trafiły wraz z innymi dokumentami do Archiwum Akt Nowych w Warszawie w 2011 r. Archiwalia przekazał ksiądz prałat Stefan Wysocki, który otrzymał je w tajemnicy od Jadwigi Majchrzyckiej w okresie PRL.
Jadwiga Majchrzycka podczas II wojny pracowała jako kierownik Ekspozytury Biura Informacyjnego PCK w Krakowie. Po jej zakończeniu ukrywała w swoim mieszkaniu dokumentację związaną z działalnością PCK w Katyniu wiosną 1943 r. i czynnościami Biura Informacyjnego PCK w latach 1943 i 1944. Tydzień przed śmiercią opowiedziała o skrytce spowiednikowi ks. Stefanowi Wysockiemu, duszpasterzowi akademickiemu w parafii św. Jakuba na stołecznej Ochocie. On udał się do jej mieszkania i zabrał dokumenty do przechowania. W 2011 r. przekazano je do Archiwum Akt Nowych.
Te materiały to przede wszystkim dokumenty Biura Informacyjnego PCK z lat 1943-1944 związane m.in. z wysłaniem delegacji PCK do Katynia, sporządzaniem list ekshumowanych w lesie katyńskim, spisywaniem list alfabetycznych zamordowanych, procedurą zawiadamiania rodzin polskich oficerów o fakcie ich śmierci, identyfikowaniem depozytów wydobytych w Katyniu, odczytywaniem znalezionych przy oficerach notatek i pamiętników. Listy ekshumowanych były nadsyłane z Katynia i na ich podstawie została opracowana lista alfabetyczna ofiar oraz listy wysyłane do przedstawicielstw PCK w terenie, w tym m.in. do Lublina.
W publikacji "Katyń. Listy ekshumacyjne i dokumenty Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża 1943-1944" materiały te uzupełniają fotografie z pobytu członków PCK w Katyniu w 1943 r.; zdjęcia Jadwigi Majchrzyckiej i domu przy ul. Filtrowej w Warszawie, gdzie były ukryte dokumenty; nekrolog Majchrzyckiej zamieszczony w "Życiu Warszawy " w 1977 r.; okładka teczki Archiwum Wojskowego, w której przechowywała listy ekshumacyjne oraz odpisy samych list.
"13 kwietnia 1943 r. hitlerowcy ujawnili informacje o dokonanym w Katyniu morderstwie. Wtedy poszukiwano już intensywnie 15 tys. oficerów polskich i z upływem czasu narastała tragiczna świadomość, że dokonano na nich zbrodni. W dochodzeniu prawdy o tym wydarzeniu byliśmy pozostawieni sami sobie. Do rangi symbolu urasta tu los dokumentacji powstałej w związku z działalnością PCK i naszych rodaków, którzy na zaproszenie Niemców udali się do Katynia. Dokumentacja wyników ich prac znalazła się w prezentowanej publikacji" - mówił podczas spotkania naczelny dyrektor Archiwów Państwowych Władysław Stępniak.
Prezentacji publikacji towarzyszyło przekazanie do Archiwum Akt Nowych dokumentów po bracie gen. Wiktora Thomme, Pawle Thomme, który był więźniem Starobielska i zginął wraz z innymi polskimi oficerami. Wśród archiwaliów znalazły się m.in. dokumenty rodzinne, korespondencja obozowa i dokumentacja związana z przebiegiem kariery oficerskiej - książeczki służby, dokumentacja odznaczeń oraz opis kariery wojskowej.
Pierwsza ekshumacja ofiar zbrodni NKWD z 1940 r. została przeprowadzona po znalezieniu przez Niemców zwłok polskich oficerów w Katyniu. Rząd III Rzeszy powołał do jej przeprowadzenia międzynarodową komisję lekarską złożoną z wybitnych specjalistów medycyny sądowej. W celu dokonania badań bezpośrednio na miejscu zbrodni 28 kwietnia 1943 r. przybyła do Katynia komisja międzynarodowa, utworzona z przedstawicieli 12 państw.
W kwietniu 1943 r. przybyła również do Katynia Komisja Techniczna PCK, trzynastoosobowa ekipa o charakterze techniczno-fachowym, powołana przez Zarząd Główny PCK, w której skład wchodzili członkowie PCK, lekarze, laboranci, sanitariusze i pracownicy fizyczni. Członkowie ekipy PCK przeprowadzili w okresie od 15 kwietnia do 7 czerwca ekshumację i obdukcję ogółem 4243 zwłok (w materiałach niemieckich i w sprawozdaniu lekarza sądowego dr Mariana Wodzińskiego figuruje liczba 4143 zwłok), zabezpieczając jednocześnie dokumenty i przedmioty ujawnione przy szczątkach, w tym takie, które pozwoliły na identyfikację części ofiar.(PAP)
akn/ nno/ abe/
