Źródło: Urząd Miasta w Sosnowcu
Regionaliści z Sosnowca przygotowali przewodnik po żydowskim dziedzictwie miasta. Publikacja, której oficjalną premierę zaplanowano na najbliższy poniedziałek, zawiera współczesne i archiwalne zdjęcia, informacje o sosnowieckich Żydach oraz mapę, pozwalającą na historyczną wędrówkę ich śladem.
"Przewodnik otwiera przed nami świat, który jest dla wielu nieznany. Z jego pomocą przywracamy pamięć o naszych mieszkańcach, o wielokulturowym Sosnowcu, w którym wyznawcy czterech religii żyli obok siebie" – mówi prezydent Sosnowca Arkadiusz Chęciński.
Wydaną przez Urząd Miasta publikację przygotowali regionaliści skupieni wokół miejskiej inicjatywy "I Like Zagłębie", którzy przez półtora roku podążali tropem znanych i zapomnianych miejsc związanych z sosnowieckimi Żydami. Efektem ich pracy jest przewodnik, którego prezentacja odbędzie się 12 lipca w Zagłębiowskiej Mediatece.
Wydawnictwo składa się z pięciu rozdziałów-szlaków: Modrzejów (jedna z dzielnic miasta - PAP), Społeczność, Ludzie, Ulice i budynki, Wojna oraz Kirkut. Można z niej korzystać na różne sposoby: czytać, podziwiać współczesne i archiwalne fotografie lub chodzić po mieście, posiłkując się dołączoną do publikacji mapą.
"Przewodnik ma być oczywiście punktem wyjścia do wędrówek po mieście. Z tą myślą od lipca do września będzie można wziąć udział w serii sześciu Spacerów Teatralnych, których trasy w znacznym stopniu będą oparte na szlakach opisanych w publikacji" – zapowiada prezydent Chęciński. Spacery organizuje Fundacja Szafa Gra we współpracy z sosnowieckim Teatrem Zagłębia.
W przewodniku przedstawiono m.in. dawne siedziby chasydów i syjonistów, istniejące do dziś balkony z menorami czy unikatowe zdjęcie z wnętrza synagogi. Redaktor naczelny projektu Tomasz Grząślewicz nie ma wątpliwości, że przewodnik po żydowskim dziedzictwie miasta jest potrzebny.
"Nasze miasto odwiedzają – nie tylko z okazji wojennych rocznic – grupy potomków przedwojennej społeczności żydowskiej. Bezpośrednim impulsem do napisania przewodnika była międzynarodowa wycieczka, którą we wrześniu 2019 roku zorganizował nasz przyjaciel Jeffrey Cymbler. Udało nam się wówczas zaplanować trasę, która stała się zalążkiem tej publikacji" – wyjaśnił redaktor wydawnictwa.
Z myślą o czytelnikach z innych krajów powstała angielska wersja językowa przewodnika. Publikacji towarzyszy także audiobook, przygotowany przez Fundację Element Kultury. Przewodnik będzie można kupić od 12 lipca w Centrum Informacji Miejskiej i Sosnowieckim Centrum Sztuki - Zamek Sielecki.
Wydarzeniem towarzyszącym premierze przewodnika będzie wystawa plenerowa „Okna Czasu”, organizowana przez Fundację Passionis. Można ją będzie oglądać od 19 lipca do 4 września na Alei Zwycięstwa w centrum Sosnowca. Projekt składa się z dwunastu kolaży fotograficznych, na których archiwalne zdjęcia związane z historią sosnowieckich Żydów połączono w całość z ujęciami tych samych miejsc w roku 2021.
Gdy w pierwszych dniach września 1939 r. polski Górny Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie zostały zajęte przez wojska niemieckie, na tym terenie mieszkało ok. 100 tys. Żydów. Polska część Śląska i Zagłębie zostały wcielone do nowo utworzonej rejencji katowickiej. Początkowo Niemcy planowali wysiedlenie miejscowych Żydów do Generalnego Gubernatorstwa, ale z powodów logistycznych szybko zarzucono ten pomysł. Zaczęto wykorzystywać Żydów do pracy na miejscu lub wysyłano do obozów pracy przymusowej.
W maju, a potem w sierpniu 1942 r., doszło do pierwszych masowych wysiedleń Żydów do KL Auschwitz. Do lipca 1942 r. unicestwiono mniejsze skupiska ludności żydowskiej, m.in. w Olkuszu, Kłobucku i Jaworznie. W październiku 1942 r. rozpoczął się, trwający kilka miesięcy, proces przesiedlania mieszkańców Będzina i Sosnowca do gett na obrzeżach tych miast. W maju 1943 r. prezydent policji w Sosnowcu zakazał Żydom opuszczania getta i zabronił wstępu do niego "ludności aryjskiej". Również w maju zlikwidowano getto w Czeladzi, a w lipcu w Dąbrowie Górniczej. 1 sierpnia 1943 r. o 2.30 w nocy Niemcy rozpoczęli likwidację dwóch sąsiadujących ze sobą, największych i najliczniejszych w Zagłębiu gett, w Będzinie i Sosnowcu - w tym roku przypada 78. rocznica tych wydarzeń.
Ogółem od maja 1942 r. do lipca 1944 r. wywieziono z Zagłębia Dąbrowskiego do KL Auschwitz ponad 60 tys. Żydów - przeszło połowę z nich w sierpniu 1943 roku.(PAP)
autor: Marek Błoński
mab/ dki/
