Grób pochowanego na cmentarzu w katowickiej dzielnicy Szopienice ks. mjr. Karola Woźniaka, polskiego księdza, żołnierza, powstańca śląskiego, kawalera Orderu Virtuti Militari - został w czwartek oznaczony znakiem pamięci „Tobie Polsko”.
Akcja oznaczania grobów znakiem pamięci opracowanym przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach rozpoczęła się 5 lipca br. - w dniu setnej rocznicy zakończenia III powstania śląskiego.
Pierwszy taki znak umieszczono wówczas na grobie ppor. Józefa Alberta Hetmańskiego w Jastrzębiu-Zdroju. 8 lipca w podobny sposób uhonorowano Władysława Targalskiego - lwowianina, uczestnika walk o Lwów w 1918 r., wojny polsko–bolszewickiej i III powstania śląskiego.
W czwartek oznaczono w ten sposób grób ks. mjr. Woźniaka, księdza, który w czasie III powstania śląskiego uformował batalion w Katowickim Pułku Powstańczym im. Józefa Piłsudskiego i dowodził nim w walkach.
Zgodnie z informacją IPN, ks. mjr Karol Woźniak urodził się 19 stycznia 1893 r, w Roździeniu w rodzinie górnika Andrzeja i Franciszki z domu Habryka. Po ukończeniu szkoły ludowej wyjechał do Belgii i - podobnie jak dwaj jego starsi bracia - wstąpił tam do seminarium duchownego. Święcenia kapłańskie przyjął w 1914 r.
Po wybuchu I wojny światowej zmienił pierwotny zamiar powrotu na Górny Śląsk i wyjechał do Stanów Zjednoczonych, unikając w ten sposób służby w wojsku niemieckim. Zgłosił się jednak do armii amerykańskiej i do rezerwy przeszedł w stopniu kapitana.
Pod koniec 1918 r. wstąpił do tworzonej we Francji polskiej armii generała Józefa Hallera, a po powrocie do kraju brał udział w wyprawie kijowskiej. W 1920 r. odpowiedział na apel wzywający polskich księży pracujących zagranicą o wsparcie akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku i pod koniec 1920 r. lub na początku 1921 r. ks. Woźniak przybył na teren plebiscytowy.
Prowadził początkowo działalność w powiecie kozielskim, a w czasie III powstania śląskiego (od 2/3 maja do 5 lipca 1921 r.) uformował batalion w Katowickim Pułku Powstańczym im. Józefa Piłsudskiego. W randze majora dowodził batalionem w bojach na terenie powiatu katowickiego, a szczególnie wsławił się w walkach pod Kędzierzynem i zdobyciem Kłodnicy.
Wydarzenia te przyczyniły się do popularności ks. Woźniaka w środowisku powstańczym, natomiast komisarz apostolski na Górnym Śląsku napiętnował je. Ks. Woźniak znalazł się też na czarnej liście najgroźniejszych dla utrzymania niemieckiego stanu posiadania księży pozadiecezjalnych, podburzających parafian przeciw duchowieństwu proniemieckiemu. Jego udział w walce zbrojnej nie wzbudzał też entuzjazmu polskich duchownych skupionych wokół Wydziału Duszpasterskiego Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu.
Po zakończeniu walk pod Kędzierzynem ks. Woźniak reprezentował dowództwo powstańcze w kontaktach z Komisją Międzysojuszniczą. Został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności, Krzyżem Zasługi I klasy oraz Krzyżem Walecznych.
Po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski był krótko wikariuszem w parafii św. Jerzego w Rydułtowach, a później nauczycielem języków w Gimnazjum Komunalnym w Roździeniu, gdzie działał również w Polskim Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół". Zmarł 6 grudnia 1923 r. w Szopienicach i tam został pochowany w kwaterze powstańczej.
Początek akcji oznaczania grobów znakiem "Tobie Polsko" dały badania Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach, które wykazały, że samorządy w regionie opiekują się jedynie 147 indywidualnymi i zbiorowymi miejscami pochówku powstańców. To niewiele wobec ponad 50 tys. uczestników powstań.
IPN zaapelował wówczas do mieszkańców, by zgłaszali zapomniane powstańcze groby. Dotąd wpłynęło ok. 140 takich zgłoszeń, a także listy i wykazy, będące w posiadaniu różnych stowarzyszeń i organizacji społecznych. Po weryfikacji dalszy bieg nadano 127 sprawom, dotyczącym grobów w kilkudziesięciu miejscowościach woj. śląskiego. Groby te znajdują się w różnym stanie technicznym, od bardzo dobrego do bezimiennych, zniszczonych płyt nagrobnych.
Znak "Tobie Polsko" ma formę proporczyka o rozmiarach ok. 20 cm na 8 cm, wykonanego z porcelany nagrobnej. Umieszczono na nim inwokację "Tobie Polsko", pod którą znajduje się wizerunek orła otoczonego datami powstań, a poniżej napisy: Grób Powstańca Śląskiego oraz Instytut Pamięci Narodowej.
Proporzec jest wzorowany na sztandarze powstańczym "Tobie Polsko", wykonanym na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji "Katolika" w Bytomiu - obecnie jest on w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny. W tym roku IPN planuje oznaczenie znakiem "Tobie Polsko" ok. 30 grobów.(PAP)
autorzy: Mateusz Babak, Marek Błoński
mtb/ mab/ aszw/