Pomnik „Sidur Przechodniów” w Gorlicach. Fot. PAP/G. Momot
Pomnik Sidur Przechodniów, w formie Gwiazdy Dawida z umieszczonymi na jej ścianach historycznymi macewami, został w czwartek uroczyście otwarty przy cmentarzu żydowskim w Gorlicach (Małopolskie) w ramach obchodów 79. rocznicy likwidacji tamtejszego getta.
Burmistrz Gorlic Rafał Kukla wskazał, że pomnik wykonany w ramach projektu "Gorlice. Przeszłość/Przyszłość – żydowska historia ocalona" upamiętnia Żydów, którzy przed II wojną światową stanowili blisko połowę mieszkańców tego miasta.
Gorlicki Sidur Przechodniów - Latarnia Nieobecnych zbudowana jest w kształcie Gwiazdy Dawida, belki wieńczące ściany tworzą dwa przenikające się trójkąty równoboczne z czterema otwartymi wejściami. Na ścianach umieszczono zabytkowe macewy.
"Sidur" to w religii judaistycznej książka zawierająca modlitwy odmawiane w dni powszednie i w zwykłe soboty zarówno w domu, jak i w synagodze. Gorlicki Sidur Przechodniów - Latarnia Nieobecnych zbudowana jest w kształcie Gwiazdy Dawida, belki wieńczące ściany tworzą dwa przenikające się trójkąty równoboczne z czterema otwartymi wejściami. Na ścianach umieszczono zabytkowe macewy. Pomnik wybudowano przed bramą cmentarza żydowskiego przy ul. Stróżowskiej, a nie w jego obrębie, aby uszanować prawa judaizmu.
Jak podkreślił burmistrz, na ścianach pomnika umieszczono kilkadziesiąt starych macew, które w 2015 roku zostały wydobyte spod podłogi nieistniejącego już budynku synagogi Beszt przy ul. Strażackiej. Do tej pory były one złożone za bramą gorlickiego cmentarza żydowskiego.
"Sidur Przechodniów, to miejsce pamięci o naszych sąsiadach, znajomych, przyjaciołach, ludziach którzy bezpowrotnie zniknęli z Gorlic. Miejsce, stworzone po to, aby pamięć o naszej wspólnej historii i strasznych wydarzeniach II wojny światowej, nigdy nie zginęła" - wskazał przedstawiciel miasta.
"Sidur Przechodniów, to miejsce pamięci o naszych sąsiadach, znajomych, przyjaciołach, ludziach którzy bezpowrotnie zniknęli z Gorlic. Miejsce, stworzone po to, aby pamięć o naszej wspólnej historii i strasznych wydarzeniach II wojny światowej, nigdy nie zginęła" - wskazał przedstawiciel miasta.
Holokaust
Pomnik wykonano w ramach projektu "Gorlice. Przeszłość/Przyszłość – żydowska historia ocalona", na realizację którego miasto pozyskało dotację z Ministerstwa Spraw Zagranicznych w wysokości 105 tys. zł. Całkowita wartość przedsięwzięcia to prawie 360 tys. zł.
W ramach obchodów 79. rocznicy likwidacji getta hołd pomordowanym oddano składając wiązanki i zapalając znicze pod Sidurem Przechodniów. Podobnie jak w latach ubiegłych - we współpracy z Sądeckim Sztetlem – odbył się Apel Pamięci.
W Gorlickim Centrum Kultury zaprezentowany został program artystyczny, na który złożyły się spektakle Teatr NN Lublin "Opowieści z nocy" i "Był sobie raz..." oraz koncert Magda Brudzińska Klezmer Trio.
Jak przypominają przedstawiciele Gorlic, przed II wojną światową Żydzi stanowili blisko połowę mieszkańców tego miasta. Posiadali synagogi, domy modlitwy, biblioteki, stowarzyszenia, itp. Życia nie koncentrowali wyłącznie wśród "swoich", ale stanowili część całej społeczności, biorąc czynny udział w życiu miasta, chociażby przy jego odbudowach.
Jak przypominają przedstawiciele Gorlic, przed II wojną światową Żydzi stanowili blisko połowę mieszkańców tego miasta. Posiadali synagogi, domy modlitwy, biblioteki, stowarzyszenia, itp. Życia nie koncentrowali wyłącznie wśród "swoich", ale stanowili część całej społeczności, biorąc czynny udział w życiu miasta, chociażby przy jego odbudowach.
Wraz z wybuchem wojny część gorlickich Żydów uciekła na wschód. 7 września 1939 roku do Gorlic wkroczyli Niemcy. Zaraz po zajęciu miasta rozpoczęli szykany wobec ludności żydowskiej.
Getto na terenie Gorlic utworzono w połowie października 1941 roku. Oprócz 3,5 tysiąca miejscowych Żydów, umieszczono na niewielkiej przestrzeni ludność żydowską przesiedloną z okolicznych miejscowości. Od wiosny 1942 roku zaczęła się stopniowa, systematyczna likwidacja ludności żydowskiej w getcie dokonywana przez Niemców oraz policję ukraińską. Ostateczna likwidacja getta gorlickiego miała miejsce w sierpniu 1942 roku. W dniach 14–19 sierpnia Niemcy dokonali na terenie miasta, w tzw. Buciarni oraz w lesie Garbacz egzekucji ok. 900 osób. Wywiezieni Żydzi gorliccy zostali zamordowani w Bełżcu prawdopodobnie 20 sierpnia 1942 r. (PAP)
autor: Rafał Grzyb
rgr/ aszw/
