Wystawa Muzeum Historii Polski i MSZ w Wilnie

Wystawa plenerowa prezentowana na 22 planszach przybliży współpracę ruchów wolnościowych Polski i Litwy, Solidarności i Sąjūdisu, w przełomowych latach 1989–1990. Fotografie i dokumenty przypomną m.in. „żywy łańcuch” – manifestację 2 mln osób w państwach bałtyckich w rocznicę podpisania tajnych protokołów do paktu Ribbentrop–Mołotow, pobyt litewskiej delegacji w Warszawie w grudniu 1989 r. i jej udział w obradach Sejmu RP, a także oświadczenia i deklaracje polskich organów konstytucyjnych o uznaniu niepodległości Litwy i nienaruszalności granic.

Warto przypomnieć, że polska Solidarność i litewski Sąjūdis to dwa ruchy wolnościowe, które w przededniu upadku sowieckiego kolosa na trwałe zapisały się w dziejach regionu. Temperaturę ich wzajemnych relacji na przełomie lat 80. i 90. XX w. trudno porównać do stosunków łączących Polaków i Litwinów wówczas z którymkolwiek z sąsiadów. W przełomowym momencie dziejowym ‒ w przededniu rozpadu ZSRR ‒ liderzy Solidarności i Sąjūdisu potrafili stworzyć wspólny front i przeciwstawić się moskiewskim decydentom. W międzywojniu Polaków i Litwinów podzielił spór o tereny wokół Wilna, a relacje stolic „zamrożono” na niemal dwie dekady. Tym niemniej pierwszym kierunkiem, jaki wybrali członkowie litewskiego ruchu na wizytę zagraniczną w 1989 r., stała się Warszawa! Polscy dziennikarze i politycy przebywali w Sejmie litewskim 13 stycznia 1991 r., kiedy po Wilnie jeździły sowieckie czołgi. Polscy intelektualiści na emigracji zabiegali o sprawę litewską na arenie międzynarodowej. Z kolei o osobistym zaangażowaniu papieża-Polaka Jana Pawła II w sprawy niepodległości Litwy, świadczą zachowane w litewskich archiwach dokumenty.

„Nad tą wystawą pracowaliśmy jeszcze jesienią 2019 roku. Niestety epidemia koronawirusa nie pozwoliła nam na pokazanie jej w Wilnie ani w 2020 roku, ani w rocznicę dramatycznych wydarzeń obrony wieży telewizyjnej. Ale w tych dniach przypada 30. rocznica uznania niepodległości Litwy przez Polskę i większość innych państw europejskich, a zatem jeden z ostatnich akordów wspaniałej rewolucji, która przyniosła wolność Litwie i innym państwom bałtyckim” – mówi Robert Kostro, dyrektor Muzeum Historii Polski.

„Ekspozycja ma charakter przeglądowy i ilustruje najważniejsze momenty w relacjach najnowszych obu narodów: od idei, które kiełkowały w środowiskach intelektualnych, skupionych wokół paryskiej +Kultury+, od połowy lat 50. XX w. i później, przez współpracę środowisk dysydenckich, owocną kooperację Solidarności z Sąjūdisem aż po procesy budowania stosunków bilateralnych i realizację wspólnych celów strategicznych po 1991 r. Osobny moduł został poświęcony aktywności społeczności polskiej na Litwie” ‒ wskazuje autorka scenariusza wystawy Barbara Jundo-Kaliszewska.

Dziś oba państwa znajdują się zarówno w strukturach NATO, jak i Unii Europejskiej, jednakże w dalszym ciągu mierzą się z wyzwaniami trudnego sąsiedztwa i emancypacji od Kremla. Dlatego zamysłem wystawy jest przypomnienie, że wciąż aktualna „zbieżność procesów społeczno-politycznych” Polaków i Litwinów ‒ którą w swoich raportach akcentowała już agentura ZSRR ‒ pozostaje spoiwem obu społeczeństw, a wspólne działanie przynosi wymierne efekty.

Wystawę „Polska i Litwa – razem w imię wolności” przygotowaną w polsko-litewskiej wersji językowej można będzie obejrzeć do 27 września 2021 r.

Organizatorzy: Muzeum Historii Polski w Warszawie, Ambasada RP w Wilnie

Partnerzy: Litewskie Centralne Archiwum Państwowe, Litewskie Archiwum Służb Specjalnych, Instytut Polski w Wilnie

Scenariusz: Barbara Jundo-Kaliszewska

Kuratorzy wystawy: Karolina Wichowska, Wojciech Kalwat

Projekt graficzny: Jacek Świderski

Tłumaczenie na język litewski: Mirosław Bingel

Termin i miejsce wystawy: 6–27 września 2021 r., skwer K. Sirvydasa w Wilnie

Źródło: Muzeum Historii Polski