Seminarium historyczne z udziałem specjalistów z Polski i Białorusi odbyło się w czwartek w Mińsku z okazji otwarcia wystawy książek o powstaniu styczniowym w centralnej bibliotece naukowej Narodowej Akademii Nauk (NAN) Białorusi. Jeden z uczestników seminarium, prof. Wiesław Caban z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, zaznaczył w rozmowie z PAP, że do zbadania pozostało jeszcze bardzo wiele wątków związanych z powstaniem styczniowym.
„Powstanie styczniowe przyczyniło się do głębokiego krystalizowania się białoruskiej świadomości narodowej (…) To było bardzo ważne dla Białorusinów. Myślę, że w tym kierunku powinny pójść badania i polskich, i białoruskich historyków” – powiedział, oceniając, że jest to bardzo złożony temat.
Według niego należy też zbadać skład społeczny uczestników powstania na Białorusi i Litwie. „Po drugie, tradycja powstania styczniowego. O ile możemy coś mówić o pielęgnowaniu tradycji powstania na terenie Królestwa Polskiego, to na temat pielęgnowania jej na Białorusi wiemy bardzo mało.(…) Wiem, że ta tradycja była bardzo silna. Widać to w relacjach pamiętnikarskich, korespondencji. Ale to jest praca, która wymaga dużo czasu i współdziałania historyków polskich i białoruskich” - podkreślił.
„Powstanie styczniowe przyczyniło się do głębokiego krystalizowania się białoruskiej świadomości narodowej (…) To było bardzo ważne dla Białorusinów. Myślę, że w tym kierunku powinny pójść badania i polskich, i białoruskich historyków” – powiedział prof. Wiesław Caban z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Białoruski historyk Alaksandr Smalanczuk wyraził natomiast przekonanie, że choć tematyka powstania jest bardzo dobrze rozpracowana w polskiej historiografii, to często nie zauważa się w niej specyfiki wydarzeń na Białorusi i Litwie. W tym kontekście wrócił uwagę na postać przywódcy powstania styczniowego w tym regionie Konstantego Kalinowskiego.
„O ile swego czasu bardziej zwracano uwagę na jego zaangażowanie w sprawę Białorusi i Litwy, to teraz w polskiej historiografii jawi się raczej po prostu jako jeden z przywódców polskiego powstania. A może warto zwracać na to uwagę” – powiedział PAP.
Na wystawie zaprezentowano ponad 100 publikacji oraz odręcznie pisanych dokumentów z zasobów biblioteki NAN. Są wśród nich opisy przebiegu działań wojskowych, zbiory materiałów publicystycznych, pamiętniki, dokumenty archiwalne, a także prace naukowe badaczy z Białorusi i zagranicy.
„W różnych okresach nastawienie do tych wydarzeń było różne, co znajduje odzwierciedlenie na wystawie. Naszym celem było pokazanie wszystkich materiałów, jakie mamy, aby przedstawić pełny obraz sposobu podchodzenia do tego tematu różnych autorów w różnych okresach” – powiedziała PAP kierowniczka działu księgoznawstwa oddziału cymeliów centralnej biblioteki naukowej NAN Alena Citawiec.
Jak zaznaczyła, chodziło nie tylko o wprowadzenie tych materiałów do naukowego obrotu. „Chcemy też przedstawić je szerokim kręgom społecznym, by wzbudzić zainteresowanie własną historią, przede wszystkim u młodzieży” - powiedziała.
Jej zdaniem najciekawszy na wystawie jest wystawiany po raz pierwszy opis działań bojowych kawaleryjskiego pułku kargopolskiego, który podczas powstania skierowano na Lubelszczyznę. „To 238 arkuszy dokumentów przedstawiających działania począwszy od 12 grudnia 1863 roku do 1 września 1864 roku” – podkreśliła.
Powstanie styczniowe rozpoczęło się w Warszawie 22 stycznia 1863 roku Manifestem Tymczasowego Rządu Narodowego, czyli organu władz powstańczych. Objęło tereny zaboru rosyjskiego i miało charakter wojny partyzanckiej przeciwko rosyjskiemu imperium. Za dzień wybuchu powstania na Litwie i Białorusi uznaje się 1 lutego, bo tego dnia przyłączył się do niego Prowincjonalny Komitet Litewski, szykujący zryw na tych terenach.
Jak oceniają historycy, podczas powstania doszło do ponad tysiąca starć, w których zginęło po stronie powstańczej kilkadziesiąt tysięcy ludzi. Zryw został w 1864 roku stłumiony przez władze carskie, po czym nastąpiła fala surowych represji oraz wzmożona rusyfikacja.
Na Białorusi powstanie styczniowe nazywane jest powstaniem 1863-1864 roku lub powstaniem Kalinowskiego.
Z Mińska Małgorzata Wyrzykowska (PAP)
mw/ ap/ mow/
