Kalendarium Polskich Sił Zbrojnych w Związku Sowieckim 

1941

30 lipca
W siedzibie Foreign Office w Londynie premier Władysław Sikorski i ambasador ZSRS w Wielkiej Brytanii Iwan Majski w obecności premiera Winstona Churchilla i szefa MSZ Anthony’ego Edena podpisali układ o wspólnej walce z Niemcami, zakładający powstanie Polskich Sił Zbrojnych w ZSRS.

11 sierpnia
Gen. Sikorski powierzył dowództwo Polskich Sił Zbrojnych w ZSRS uwolnionemu z sowieckiej niewoli gen. Władysławowi Andersowi.

14 sierpnia
W Moskwie podpisano porozumienie polsko-sowieckie dotyczące formowania armii.

27 sierpnia
W Moskwie odbyła się pierwsza odprawa dowództwa PSZ w ZSRS. Rozpoczęto tworzenie dwóch pierwszych dywizji – 5. Wileńskiej Dywizji Piechoty i 6. Lwowskiej Dywizji Piechoty.

Wrzesień
Rozpoczęło się formowanie oddziałów w obozach w okolicach Buzułuku nad Samarą.

27 września 
W liście do dowództwa brytyjskiej armii premier Sikorski zaapelował o szybkie przyspieszenie dostaw dla tworzących się oddziałów.

2 października
Premier Sikorski zabronił gen. Andersowi wydawania zgody na udział jakichkolwiek polskich sił w walkach z Niemcami, jeśli zażądaliby tego Sowieci. Trzy dni później gen. Anders odmawia wysłania na front częściowo uzbrojonej 5. Dywizji Piechoty.

7 listopada
W liście do Stalina prezydent USA Franklin Delano Roosevelt proponuje czasowe przeniesienie części polskich sił do Iranu w celu dozbrojenia.

3–4 grudnia
Podczas spotkania na Kremlu z premierem Sikorskim Stalin stwierdził, że poszukiwani przez Polaków oficerowie, którzy w 1939 r. trafili do sowieckiej niewoli, „uciekli do Mandżurii”.
Sikorski i Stalin podpisali deklarację dotyczącą wspólnej walki z Niemcami. Sowiecki dyktator obiecał przyspieszenie dostaw zaopatrzenia dla formującej się polskiej armii.

1942 

2 lutego
Władze sowieckie ponownie zażądały włączenia polskich oddziałów do walki najdalej do kwietnia tego roku.

Luty-marzec
Rejon formowania polskich oddziałów został przesunięty w okolice Taszkentu w Uzbekistanie. Liczba racji żywnościowych przeznaczonych dla polskich oddziałów została zmniejszona do 30 tys.

6 marca
Dowództwo sowieckie ogłosiło zmniejszenie liczby racji żywnościowych do 26 tys.

18 marca
Stalin wyraził zgodę na ewakuację żołnierzy i cywilów, dla których nie wystarczało racji żywnościowych.

19 marca
Na naradzie brytyjskiego sztabu generalnego podjęto decyzję o udzieleniu Polakom wszelkiej pomocy przy ewakuacji do Iranu oraz uzbrojeniu tych oddziałów.

24 marca–5 kwietnia 
W pierwszym etapie ewakuacji do okupowanego przez aliantów Iranu ewakuowano 33 069 wojskowych i 10 789 cywilów, w tym 3100 dzieci.

24 kwietnia
W liście do Churchilla premier Sikorski przedstawił projekt wykorzystania wszystkich polskich sił ewakuowanych ze Związku Sowieckiego do działań na Bliskim Wschodzie.

25 maja 
Wielka Brytania porozumiała się ze Związkiem Sowieckim w sprawie ewakuacji wszystkich polskich żołnierzy.

7 czerwca
W liście do premiera Sikorskiego gen. Anders podkreślił, że konieczna jest ewakuacja ze Związku Sowieckiego całości polskich sił i wszystkich cywilów.

31 lipca
Zawarto polsko-sowieckie porozumienie dotyczące ewakuacji Polaków.

12 września
Gen. Sikorski wydał rozkaz o powołaniu Armii Polskiej na Wschodzie, obejmującej wszystkie polskie siły na Bliskim Wschodzie.

Listopad
Zakończono ewakuację z terenu ZSRS. Do Iranu dotarło ponad 115 tys. osób, w tym blisko 78,5 tys. żołnierzy. Wśród ewakuowanych było niemal 18 tys. dzieci, które następnie zostały ewakuowane do Indii, kolonii brytyjskich w Afryce i Nowej Zelandii.

1943

21 lipca
Z Armii Polskiej na Wschodzie rozkazem Naczelnego Wodza PSZ gen. Władysława Sikorskiego wydzielono 2. Korpus Polski.

21 grudnia
Pierwsze polskie oddziały 2. Korpusu przybyły na południe Włoch, rozpoczynając tym samym szlak bojowy zakończony w maju 1945 r. w Bolonii.

Michał Szukała (PAP)
szuk / skp /