Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk (C) wśród osób uhonorowanych Medalami Stulecia Odzyskanej Niepodległości, a także Medalami „Pro Bono Poloniae” i „Pro Patria”. Kraków, 02.12.2022. Fot. PAP/Ł. Gągulski
Henryk Środa został odznaczony Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości w piątek podczas uroczystości w Muzeum Armii Krajowej w Krakowie. Szef UdSKiOR Jan Kasprzyk w imieniu prezydenta RP uhonorował również zasłużone osoby Medalami „Pro Bono Poloniae” i „Pro Patria”.
"Za wybitne zasługi dla niepodległości Polski" Medalem Stulecia odzyskanej Niepodległości odznaczony został Henryk Środa. Podczas uroczystego otwarcia konferencji naukowej w Muzeum Armii Krajowej medal wręczył w imieniu Prezydenta RP szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk.
Minister Kasprzyk w imieniu Prezydenta RP uhonorował także zasłużone osoby Medalami "Pro Bono Poloniae" i "Pro Patria". Medal "Pro Bono Poloniae" przyznany "osobie wyróżniającej się w upowszechnianiu wiedzy o historii walk niepodległościowych, krzewieniu postaw patriotycznych w polskim społeczeństwie oraz poza granicami kraju" otrzymał Marek Bik. Natomiast medalami "Pro Patria" uhonorowani zostali Przemysław Bukowiec, Krzysztof Bzdyl, Konrad Kulig, Stanisław Tatara jako osoby "posiadające szczególne zasługi w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość ojczyzny".
Wręczenie odznaczeń poprzedziło konferencję poświęconą marszałkowi Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi pt. "W blasku zwycięstwa topnieją wszystkie winy, w mroku klęski słabości i omyłki urastają do rozmiarów zbrodni".
Wręczenie odznaczeń poprzedziło konferencję poświęconą marszałkowi Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi pt. "W blasku zwycięstwa topnieją wszystkie winy, w mroku klęski słabości i omyłki urastają do rozmiarów zbrodni".
"Marszałka Śmigłego ocenia się po chwilę obecną przez pryzmat tej dramatycznej decyzji, którą podjął z 17 na 18 września 1939 roku, czyli decyzji o przekroczeniu granicy z Rumunią, po to, aby odtworzyć armię i kierować walką z terenów sojuszniczych. Decyzję w moim przekonaniu najbardziej racjonalną, choć zupełnie niewpisującą się w naszą romantyczną tradycję, w której poczesne miejsce zajmują ci, którzy po prostu giną, mimo iż istnieje możliwość np. prowadzenia w inny sposób walki" - powiedział podczas uroczystości szef UdSKiOR Jan Kasprzyk. "Ocenia się marszałka przez pryzmat tej decyzji, zapominając o dziesięcioleciach jego życiorysu, niezwykle ważnego dla Polski, naszego państwa, dla odrodzenia państwa polskiego w roku 1918 i jego obrony w roku 1920" - podkreślił, określając Edwarda Śmigłego-Rydza "jednym z architektów odrodzonej Rzeczpospolitej".
Prof. M. Kornat: Śmigły-Rydz dążył do zrzucenia z siebie brzemienia grabarza ojczyzny
Marszałek Edward Śmigły-Rydz (1886-1941) – polityk, marszałek Polski, Naczelny Wódz podczas kampanii wrześniowej, używał pseudonimów Śmigły, Adam Zawisza i Tarłowski.
Urodził się w Łapszynie koło Brzeżan. Po dość szybkiej stracie obojga rodziców jego wychowaniem zajęła się babcia. W 1900 roku otrzymał stypendium od Rady Miejskiej dla najzdolniejszego ucznia, a po maturze rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1912 roku ukończył ASP, szkoląc się pod okiem Józefa Pankiewicza.
W 1908 roku Śmigły-Rydz wraz ze Stanisławem Barzykowskim, Marianem Kukielem i Kazimierzem Sosnkowskim rozpoczął organizowanie Związku Walki Czynnej. W 1912 roku wstąpił do Związku Strzeleckiego. Wtedy też przybrał pseudonim Śmigły, który wkrótce włączył do swojego nazwiska. Rydz-Śmigły był również jednym z redaktorów czasopisma „Strzelec”. W 1911 roku ukończył Szkołę Oficerów Rezerwy w Wiedniu, a dwa lata później został komendantem Związku Strzeleckiego w okręgu lwowskim. W lipcu 1914 roku powołany został do armii austriackiej, jednak już od 1 sierpnia rozpoczął służbę w I Brygadzie Legionów. Szybko awansował, stopień pułkownika osiągnął już w 1916 roku. Po kryzysie przysięgowym rozpoczął działalność na rzecz Polskiej Organizacji Wojskowej.
W latach 1917-18 był jej komendantem głównym. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wszedł w skład rządu Ignacego Daszyńskiego jako minister spraw wojskowych. W tym samym miesiącu został dowódcą Okręgu Generalnego Warszawa. Następnie dowodził Grupą Operacyjną „Kowel”. Był zaufanym współpracownikiem Józefa Piłsudskiego, którego znał z czasów przedwojennych. W kwietniu 1919 roku powierzono mu operację zajęcia Wilna na czele 1. Dywizji Piechoty Legionów. Podczas wojny polsko-bolszewickiej dowodził grupą uderzeniową, z którą udało mu się rozbić 12. Armię bolszewików i zająć Kijów. W czasie bitwy warszawskiej dowodził prawym skrzydłem grupy uderzeniowej nacierającej znad Wieprza, a następnie 2. Armii, która pokonała rosyjską 16. Armię i odcięła drogę odwrotu marszałka Tuchaczewskiego. Za osiągnięcia wojenne awansowano go do stopnia generała dywizji.
Ocenia się marszałka przez pryzmat decyzji z 17 na 18 września 1939 r., zapominając o dziesięcioleciach jego życiorysu, niezwykle ważnego dla Polski, naszego państwa, dla odrodzenia państwa polskiego w roku 1918 i jego obrony w roku 1920 - podkreślił szef UdSKiOR , określając Edwarda Śmigłego-Rydza "jednym z architektów odrodzonej Rzeczpospolitej".
W latach 1921-26 pełnił funkcję Inspektora Armii w Wilnie. Następnie, do 1935 roku, powierzono mu stanowisko Inspektora Armii w Warszawie. 13 maja 1935 roku, zgodnie z ostatnią wolą zmarłego Piłsudskiego, został desygnowany przez prezydenta i rząd na Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Mocno angażował się w działalność polityczną, zdecydowanie popierając linię obraną przez obóz sanacyjny. 24 maja zapowiedział utworzenie Obozu Zjednoczenia Narodowego. W sierpniu był we Francji, gdzie negocjował warunki umowy wojskowej. Porozumienie w tej kwestii podpisano 6 września. 9 listopada 1936 roku Śmigły awansował na generała broni. Następnego dnia otrzymał z rąk prezydenta Ignacego Mościckiego buławę marszałkowską.
Śmigły wydał rozkaz zajęcia czechosłowackiego Zaolzia, a pod koniec sierpnia 1939 r. zarządził mobilizację sił polskich, spodziewając się lada dzień agresji niemieckiej. W czasie kampanii wrześniowej pełnił funkcję Wodza Naczelnego.
Rydz-Śmigły opuścił Warszawę 7 września i udał się do Brześcia. 17 września, po wkroczeniu wojsk sowieckich na teren Polski, wydał dyrektywę ogólną odnośnie zachowania wobec nowego najeźdźcy i przekroczył wraz z rządem granicę polsko-rumuńską. Internowany w Craiova. 27 października zrzekł się swojej funkcji Naczelnego Wodza i Głównego Inspektora Sił Zbrojnych. 10 grudnia udało mu się zbiec i przedostać przez Węgry do Polski.
30 października 1941 roku przybył do Warszawy, gdzie poprosił o wcielenie w szeregi Związku Walki Zbrojnej w stopniu szeregowca. W konspiracji używał pseudonimu „Adam Zawisza” i pod takim też nazwiskiem został pochowany na Powązkach przez żołnierzy batalionu AK „Baszta”. Zmarł 2 grudnia 1941 roku, a przyczyną zgonu był najprawdopodobniej zawał serca lub zapalenie płuc. Dopiero w 1994 roku jego grób zmieniono, uzupełniając go o właściwe dane osobowe. W związku z licznymi hipotezami dotyczącymi śmierci marszałka w listopadzie 2021 r. IPN przeprowadził ekshumację i poddał badaniom jego domniemane szczątki.(PAP)
autorka: Julia Kalęba
juka/ dki/
