Monaster św. Onufrego w Jabłecznej. Fot. PAP/W. Jargiło
Monaster św. Onufrego w Jabłecznej został siódmym Pomnikiem Historii w województwie lubelskim. Ponad 500-letni klasztor jest najstarszym, nieprzerwanie istniejącym prawosławnym monasterem w Polsce. Według przekazów powstał w miejscu, gdzie rzeką przypłynęła ikona św. Onufrego.
Leżący nad Bugiem Monaster Świętego Onufrego w Jabłecznej jest jednym z najważniejszych prawosławnych sanktuariów w Polsce. Historia monasteru w tym miejscu sięga końca XV w. Obecnie pełni tu posługę dziewięciu mnichów.
Przełożony monasteru św. Onufrego w Jabłecznej, o. archimandryta Piotr (Dawidziuk) w rozmowie z PAP przyznał, że wpisanie na listę Pomników Historii oznacza prestiż, ale też duże wyzwanie. „Jest to duże osiągnięcie dla nas i będziemy dalej działać na chwałę Bożą. Tym bardziej, że to nie tylko miejsce kultu, a obiekt wpisany od lat do rejestru zabytków, a teraz stał się jednym z 123 Pomników Historii w Polsce, co nas bardzo cieszy” – powiedział o. Piotr, dodając, że to także wyróżnienie dla całej Cerkwi Prawosławnej w Polsce.
Wyraził nadzieję, że wpłynie to również na powrót pielgrzymów i turystów, którzy będą chcieli odwiedzić monaster. „W ostatnich latach na terenie klasztoru przeprowadzono m.in. remont fundamentów i odwodnienie cerkwi. Odnowiliśmy również trzy najstarsze ikony, włącznie z XV-wieczną ikoną św. Onufrego Wielkiego” – uzupełnił przełożony monasteru.
Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków Dariusz Kopciowski przekazał w rozmowie z PAP, że zespół prawosławnego klasztoru w Jabłecznej został siódmym Pomnikiem Historii na terenie woj. lubelskiego. „Ten tytuł to przede wszystkim prestiż - creme de la creme, bo do rejestru zabytków mamy wpisanych w regionie ok. 4 tys. zabytków tzw. nieruchomych, a tylko siedem zostało uznanych za Pomnik Historii. Są one najważniejsze z ważnych” – ocenił Kopciowski.
Obszar Pomnika Historii „Jabłeczna – prawosławny klasztor św. Onufrego” obejmuje założenie ogrodowo-krajobrazowe z cerkwią św. Onufrego, kaplicą św. Ducha, kaplicą Wniebowzięcia NMP, klasztorem, drewnianym budynkiem przyklasztornym, dzwonnicą bramową i murowanym ogrodzeniem.
Konserwator zapytany, co najbardziej zachwyca go w Jabłecznej wskazał na całość założenia ogrodowo-krajobrazowego i malownicze położenie nad Bugiem. „Czymś, co wyróżnia ten klasztor jest również XV-wieczna ikona św. Onufrego. Warto wspomnieć, że w 2-3 lata temu przeprowadzono gruntowną konserwację ikony – pierwszy raz od ponad 150 lat. Najważniejszym odkryciem, dokonanym w trakcie konserwacji, było odsłonięcie fragmentu oryginalnego pejzażu, na tle którego stoi postać św. Onufrego” – podkreślił lubelski konserwator zabytków.
Pierwsze wzmianki o monasterze w Jabłecznej pochodzą z 1498 roku. Od tego czasu datuje się też kult - pochodzącej prawdopodobnie z Konstantynopola - cudownej ikony świętego Onufrego, patrona monasteru. Według legendy św. Onufry ukazał się pewnego dnia nad Bugiem w Jabłecznej rybakom i powiedział: "W tym miejscu będzie sławione imię moje". Wkrótce potem w to miejsce przypłynęła rzeką ikona świętego. Na miejscu objawienia zbudowano kapliczkę, a następnie monaster, który funkcjonuje nieprzerwanie od ponad 500 lat. Corocznie, 24-25 czerwca, na odpust św. Onufrego przybywają do Jabłecznej tysiące pielgrzymów, którzy uczestniczą w wielogodzinnych uroczystościach w cerkwi i w procesjach do kaplic.
Jak podaje Kancelaria Prezydenta, "Pomnik Historii jest jedną z pięciu form ochrony zabytków. Prezydent RP może uznać za Pomnik Historii zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury, w rozporządzeniu określa się także jego granice". Wniosek do Prezydenta RP o wpisanie obiektu na listę pomników Historii składa Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, po uzyskaniu opinii Rady Ochrony Zabytków. Od roku 1994 do dziś Prezydent RP wpisał na listę Pomników Historii 123 obiekty. Uznanie za Pomnik Historii oznacza nadanie danemu zabytkowi lub parkowi kulturowemu szczególnej rangi ze względu na jego wartość dla kultury narodowej. Przewidziana jest też możliwość cofnięcia uznania zabytku za Pomnik Historii.
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego może przedstawić Komitetowi Dziedzictwa Światowego wniosek o wpis Pomnika Historii na „Listę dziedzictwa światowego” w celu objęcia tego Pomnika ochroną na podstawie Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjętej w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r.(PAP)
Autorka: Gabriela Bogaczyk
gab/ aszw/
