Pozłotnictwo, sztukę pisania ikon, konserwację rzeźb kamiennych można było oglądać podczas czwartkowego oprowadzania po pracowniach Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki w ASP w Warszawie, który podejmuje współpracę z Narodowym Instytutem Konserwacji Zabytków.
Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków wdraża Program Wsparcia Dydaktyki na Wydziałach Konserwatorskich w Polsce. W kwietniu 2023 NIKZ podjął pierwsze działania zmierzające do podpisania porozumień z Wydziałami Konserwatorskimi Akademii Sztuk Pięknych, zajmującymi się kształceniem konserwatorów dzieł sztuki. Celem porozumień jest pomoc wydziałom, studentom i doktorantom w pozyskiwaniu obiektów do badań konserwacji w ramach zajęć dydaktycznych oraz finansowanie wydatków i materiałów w tym celu. Podpisano już porozumienie z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu, jeszcze w tym miesiącu podpisana ma zostać umowa z warszwską ASP.
Z tej okazji w piątek odbyło się oprowadzanie po pracowniach Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki w ASP w Warszawie. Przed przystąpieniem do prac konserwatorskich obiekt: obraz, malowidło naścienne, rzeźbę należy dokładnie zbadać, rozpoznać jego budowę, strukturę, historię, spróbować ocenić jego autentyczność. "I to dzieje się dzięki zastosowaniu np. badania obrazu przy pomocy promieni ultrafioletowych, podczerwieni i promieni Roentgena" - mówił Roman Stasiuk z Pracowni Technik i Technologii Malarstwa Sztalugowego. Fotografia w podczerwieni, prześwietlenie rtg pozwalają na odkrycie, że np. pod namalowanym pejzażem, kryje się inny obraz - martwa natura albo portret. Konserwatorzy muszą rozstrzygnąć, które dzieło ma większą wartość i który z obrazów należy zachować.
"To nie jest oczywista sprawa, ani ze względów technicznych, ani etycznych" – zaznaczyła dr Jadzińska, dziekan Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki. "Oceny przemalowanego obrazu, określenia jego stanu, poziomu artystycznego, potwierdzenie autentyczności dokonuje komisja złożona z konserwatorów i właścicieli obrazu" - dodała.
O kłopotach m.in. z werniksem mówiła Diana Kułakowska z Pracowni Konserwacji i Restauracji Malarstwa Tablicowego i Rzeźby Drewnianej Polichromowanej. "Werniks należy co kilka lat zmieniać, ponieważ obraz pokryty werniksem pierwotnie zachwyca kolorystyką, ale po pewnym czasie wygląda jak pokryty łuską: werniks kruszeje, odpada" - opisuje Kułakowska, prezentując obraz z 1749 r. który właśnie poddany został konserwacji – portret Franciszka Rudnickiego, majora wojsk koronnych, jak głosi napis na odwrociu. Odwrocie to zostało tak odrestaurowane, aby był odpowiednio zabezpieczony, ale i dobrze widoczny napis - tytuł dzieła. Pomysłodawcą i wykonawcą był jeden ze studentów II roku WKiRDS.
Zasady konserwacji tkanin, rozmaite techniki hafciarskie, sposoby rozpoznawania splotów i oplotów oraz pozyskiwanie naturalnych barwników z roślin przedstawiła prodziekan WKRDS Monika Stachurska, prowadząca Katedrę Konserwacji i Restauracji Tkanin Zabytkowych. W pracowni tkanin konserwowana była np. szata z chińskiego jedwabiu spowiednika Królowej Jadwigi.
"Na naszym Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki kształcimy studentów w czterech specjalizacjach: konserwacji i restauracji malarstwa i rzeźby drewnianej polichromowanej; konserwacji i restauracji rzeźby kamiennej i elementów architektury; konserwacji i restauracji książki, grafiki i skóry zabytkowej; konserwacji i restauracji tkaniny zabytkowej" – przedstawiła program prof. uczelni, dr Monika Jadzińska, inicjatorka spotkania i przewodniczka po pracowniach. "Mamy też dwie specjalizacje fakultatywne - sztuki nowoczesnej i współczesnej konserwacji i restauracji obiektów archeologicznych i etnograficznych” – dodaje dr Jadzińska.
Kształcenie przyszłych konserwatorów sztuki odbywa się w ośmiu katedrach, w których realizowany jest program nauczania konserwacji i restauracji obiektów zabytkowych o różnorodnym charakterze, przygotowujący do pracy przy różnego rodzaju dziełach.
"W ciągu ostatnich lat WKiRDS znalazł się w elitarnym gronie 4 proc. wiodących jednostek naukowych w Polsce. Osiągnięcia pedagogiczne kadry nauczającej i studentów w zakresie projektów badawczych i konserwatorskich, prezentujemy na wystawach otwartych dla publiczności, podobnie jak najlepsze prace magisterskie, które pokazywane są co roku na wystawie ASP czy podczas Europejskich Dniach Dziedzictwa" – zaznacza dziekan Jadzińska. "Nasze prace magisterskie, doktorskie, habilitacyjne, książki, projekty konserwatorskie zdobywają nagrody m.in. Generalnego Konserwatora Zabytków i SKZ" – dodaje.
"Istotny jest nasz udział w międzynarodowych projektach w ramach programów horyzontalnych UE, jak ERA, Culture, Raphael, InsideInstallations, CHIC, NACCA, CAPuS. Od lat realizujemy wysoko oceniane prace badawcze i konserwatorskie, publikacje, konferencje, sesje i seminaria naukowe, warsztaty i wystawy o zasięgu krajowym i międzynarodowym" – podkreśla dziekan Jadzińska.
Od lat prowadzone są zajęcia terenowe studentów Wydziału w Żółkwi, Podhorcach, Kamieńcu Podolskim i Lwowie. Staraniami kadry, przede wszystkim prof. Janusza Smazy i studentów w dużym stopniu przyczyniamy się do ratowania polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach Wschodnich.
Kadra oraz studentki i studenci uczestniczą też w badaniach i pracach konserwatorskich na cmentarzach warszawskich: Cmentarzu Powązkowskim, Ewangelickim, Prawosławnym i Żydowskim; Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, Cmentarzu na Rossie w Wilnie, Cmentarzu Montmarte w Paryżu. WKiRDS uczestniczy w międzynarodowych projektach we Włoszech, Niemczech, Francji, Holandii.
W 1999 roku został powołany Międzyuczelniany Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki działający w strukturach ASP w Warszawie,który realizujący badania naukowe i prace współpracuje z m.in. Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wojskową Akademią Techniczną w Warszawie oraz Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie.
Od 2017 roku działa przy Instytucie Pogotowie Konserwatorskie, w ramach którego utworzono mobilne laboratorium do terenowych działań w zakresie ratowania dóbr kultury. Projekt skierowany jest również do jednostek administracji samorządowej oraz instytucji kultury w kraju i za granicą.
"Cieszymy się i mamy satysfakcję, że Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki w Warszawie dzięki kształtowaniu i propagowaniu nowoczesnych zasad ochrony dziedzictwa kulturowego, stał się jednostką o dużej sile oddziaływania społecznego" - zauważa dziekan Monika Jadzińska. (PAP)
autorka: Anna Bernat
abe/ aszw/
