W prawosławnym monasterze Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Supraślu k. Białegostoku odbyły się w niedzielę uroczystości z okazji święta apostoła i ewangelisty Jana Teologa. Jest on patronem XIX-wiecznej cerkwi, jednej z dwóch w tym klasztorze.
Święto obchodzone 21 maja jest jednym z najważniejszych w supraskim męskim monasterze, ważnym miejscu dla prawosławnych w Polsce, zwanym Supraską Ławrą, które od stycznia ma status Pomnika Historii.
Głównej świątecznej liturgii z procesją przewodniczył w niedzielę przed południem biskup supraski Andrzej.
Cerkiew Jana Teologa (początkowo drewniana) była pierwszą świątynią w monasterze Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Supraślu. Powstała w 1501 r. Obecna świątynia pochodzi z XIX w. Wzniesiona została z czerwonych cegieł w latach 1889-1890 w obrębie monasterskich budynków. Przybudowano ją do istniejącej, południowej części obiektu klasztornego.
W latach 1939-1940 zdewastowały ją wojska sowieckie, tworząc w budynkach monasterskich koszary wojskowe. W głównej klasztornej cerkwi Zwiastowania NMP zorganizowano wtedy warsztaty wojskowe, a w świątyni pod wezwaniem św. Jana Teologa – kuchnię i stołówkę.
Wycofując się stamtąd po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej, Sowieci zostawili nagie mury. Władze niemieckie udostępniły prawosławnym cerkiew św. Jana Teologa. W 1942 r. ponownie ją wyświęcono.
Ale, wycofując się w lipcu 1944 r., Niemcy wysadzili główną klasztorną świątynię w powietrze, zamieniając ją w gruzy. Jej odbudowa rozpoczęła się w 1984 roku i dopiero dwa lata temu cerkiew Zwiastowania NMP została ponownie konsekrowana.
Po wojnie mniejsza cerkiew św. Jana Teologa stała się świątynią parafialną, a pozostałe budynki monasterskie przejął Skarb Państwa.
Od lat 90. ubiegłego wieku już cały klasztor w Supraślu stanowi własność Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Działa tam m.in. Muzeum Ikon (oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku) i Akademia Supraska. Cerkiew Jana Teologa przeszła remont, zyskała m.in. nowe polichromie. W lutym 2017 roku została ponownie wyświęcona po remoncie.
Po niedzielnych uroczystościach, w zabudowaniach klasztornych otwarta została wystawa "Katakumby Monasteru Supraskiego – pomnik historii – przeszłość i przyszłość". Jest ona podsumowaniem pierwszego etapu współpracy klasztoru, białostockich uczelni i Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, której celem jest ratowanie tych katakumb.
Ich historia sięga połowy XVI wieku. Jak podaje supraski klasztor, wzniesiono je wraz z cerkwią Zmartwychwstania Chrystusa (na początku XIX wieku zrujnowaną świątynię rozebrano ze względów bezpieczeństwa). W ok. 130 niszach grzebalnych - obok mnichów - spoczęli przedstawiciele elity RP pochodzący z rodów magnackich. W ramach planowanych działań ratowania tego zabytku jest przygotowanie dokumentacji naukowo-technicznej i zaleceń dotyczących pilnych prac zabezpieczających. (PAP)
autor: Robert Fiłończuk
rof/ akub/
