Źródło: www.twitter.com/kultura_gov_pl
Projekt wydania dzieł zebranych Gustawa Herlinga-Grudzińskiego oraz uporządkowania i zdigitalizowania jego archiwum został po wielu latach zakończony sukcesem – powiedział we wtorek w Warszawie minister kultury Piotr Gliński. Podkreślił, że Herling-Grudziński był jednym z najwybitniejszych polskich pisarzy XX w.
We wtorek na Zamku Królewskim w Warszawie z udziałem m.in. Marty Herling, córki Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, ministra Glińskiego, delegacji z Włoch pod przewodnictwem ministra kultury Gennaro Sangiuliano, przedstawicieli Wydawnictwa Literackiego, Biblioteki Narodowej oraz Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, odbyło się uroczyste podsumowanie zakończenia edycji "Dzieł zebranych" Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.
"Oddajemy dziś cześć niezwykłej postaci polskiej kultury. Wybitnemu literatowi, bacznemu obserwatorowi rzeczywistości, wszechstronnemu publicyście, autorowi niezapomnianych opowiadań, ale wszyscy wiemy, że także człowiekowi, który był ponad to wszystko, człowiekowi niezłomnemu, który był autorytetem i pełnił rolę jednego z kilku symbolicznych ministrów kultury Polski w tamtym czasie" - powiedział minister kultury.
Przypomniał, że pisarz był więźniem łagru w Jercewie, a także walczył pod Monte Cassino. Był - jak dodał - "stęsknionym za ojczyzną emigrantem politycznym, który nie zdecydował się jednak na powrót do rządzonej przez komunistów Polski". "W tym sensie był człowiekiem niezłomnym, autorytetem, który był nam wszystkim potrzebny" - powiedział szef MKiDN.
Gustaw Herling-Grudziński (1919-2000)
Jak zauważył, w Polsce twórczość Herlinga-Grudzińskiego była znana dzięki wydawnictwom podziemnym. "Swoją ukochaną ojczyznę Herling-Grudziński mógł odwiedzić dopiero po upadku rządów komunistycznych. Zmarł w Neapolu, który pokochał, gdzie mieszkał i pracował od 1955 r. Tam też pozostawił swoje niezwykle interesujące i bogate archiwum" - mówił minister.
Podkreślił, że Herling-Grudziński "był jednym z najwybitniejszych polskich pisarzy, intelektualistów XX w." i "obrał za przedmiot swego pisarstwa opór stawiany przez człowieka różnorodnym postaciom nicości, totalitaryzmom, religijnemu zwątpieniu, poczuciu egzystencjalnego osamotnienia oraz instrumentalizacji życia".
"Wszyscy jesteśmy dziś chyba dumni, że ten wyjątkowo ważny, rozbudowany projekt, polegający na uporządkowaniu i zdigitalizowaniu archiwum Gustawa Herlinga-Grudzińskiego oraz wydaniu dzieł zebranych pisarza, został po wielu latach (...) zakończony sukcesem" - powiedział Gliński.
Wskazał, że "tylko dzięki współpracy dwóch państw, dzięki współpracy instytucji polskich i włoskich, ten projekt mógł być zrealizowany", a obecność na wtorkowej uroczystości włoskiego ministra kultury nie jest przypadkowa. "To jest uhonorowanie Herlinga-Grudzińskiego, ale także państwa pracy, tego wszystkiego, co dzisiaj możemy zaprezentować i symbolicznie podsumować" - powiedział Gliński.
Minister Sangiuliano stwierdził, że "postać Herlinga-Grudzińskiego stanowi idealną syntezę dwóch aspektów". "To jest synteza XX wieku, ze wszystkimi jego tragediami, dlatego że Herling-Grudziński walczył z nazistami, ale później był więźniem łagrów, a zatem był antyfaszystą, jednocześnie antykomunistą. W ten sposób dał świadectwo wartości, jaką jest wolność" - podkreślił.
Minister kultury Włoch ocenił, że Herling-Grudziński jest także „syntezą kultury włoskiej i polskiej”. „Poprzez jego refleksje jesteśmy w stanie zbudować pewną podstawę coraz ściślejszej, coraz bardziej intensywnej współpracy między Polską i Włochami” – powiedział Sangiuliano.
Minister kultury Włoch ocenił, że Herling-Grudziński jest także "syntezą kultury włoskiej i polskiej". "Poprzez jego refleksje jesteśmy w stanie zbudować pewną podstawę coraz ściślejszej, coraz bardziej intensywnej współpracy między Polską i Włochami" - powiedział Sangiuliano.
Zwrócił uwagę, że mieszkający od 1955 r. w Neapolu Herling-Grudziński "miał niemało trudności także we Włoszech". Wspominał, że kiedy w 1958 r. pierwszy raz we Włoszech ukazał się "Inny świat", "niektórzy przedstawiciele partii komunistycznej, uważali, że Herling-Grudziński powinien wyjechać z Włoch, żądali jego wyjazdu, dlatego że w tamtym okresie opinia publiczna była zdominowana we Włoszech przez komunistów".
Pochodzący z Neapolu minister kultury Włoch wyraził radość z tego, że Herling-Grudziński podkreślał swoją "neapolitańskość". "On doskonale zrozumiał charakter naszego miasta, w jakiś sposób umiał się wtopić w tę kulturę neapolitańską, do tego stopnia, że mówił, że jest neapolitańskim Polakiem czy też polskim Neapolitańczykiem" - powiedział Sangiuliano.
Marta Herling, córka pisarza, opiekunka jego dorobku powiedziała, że czuje wielkie wzruszenie. "Dziś łączą się dwa światy – życia i twórczości mojego ojca, Polska i Włochy. Ten hołd ma dla mnie wielkie znaczenie" - podkreśliła.
Wyraziła wdzięczność za to, że "Herling-Grudziński jest pomostem pomiędzy naszymi narodami". "Edycja krytyczna dzieł zebranych, której ukończenie dziś świętujemy, to kamień milowy w literaturze polskiej i powszechnej. Za to godne przedsięwzięcie należy się dozgonna wdzięczność Wydawnictwu Literackiemu, redaktorom i badaczom, którzy zrealizowali je dzięki swojemu zaangażowaniu, wspaniałemu kierownictwu pana prof. Włodzimierza Boleckiego" - powiedziała Marta Herling.
Inicjator wydania "Dzieł zebranych", opiekun tej spuścizny, prof. Włodzimierz Bolecki podkreślił, że wydanie "Dzieł zebranych" nie byłoby możliwe bez współpracy kilkudziesięciu osób - edytorów, redaktorów, bibliotekarzy, dokumentalistów i patronów tego przedsięwzięcia.
Prof. W. Bolecki: w biografii Herlinga-Grudzińskiego jest jeszcze wiele do odkrycia
Jak mówił, "Herling-Grudziński żył na pograniczu dwóch światów pojałtańskiej Europy - Europy Zachodniej i Europy Wschodniej", doświadczył eksterminacji nazistowskiej i bolszewickiej, a żył w Europie, która sobie zupełnie z tego faktu nie zdawała sprawy, co więcej nie dopuszczała do wiadomości prawdy o tym, co zdarzyło się na Wschodzie.
Prof. Bolecki podkreślił, że Herling-Grudziński to "świadek historii XX w., a równocześnie pisarz, który nieustannie stawiał pytania metafizyczne, egzystencjalne, który pytał o istotę chrześcijaństwa, o teologiczną relację chrześcijaństwa i judaizmu, o stosunek Kościoła do rzeczywistości społecznej". Wskazał, że Herling-Grudziński był "pisarzem dwóch języków, dwóch kultur i dwóch ojczyzn".
Podczas uroczystości głos zabierali także m.in. prezes zarządu Wydawnictwa Literackiego Anna Zaremba-Michalska, dyrektor Instytutu Badań Literackich PAN dr hab. Grzegorz Marzec oraz zastępca dyrektora Biblioteki Narodowej Julia Konopka-Żołnierczuk.
Patronat honorowy nad uroczystością objął prezydent Andrzej Duda. Spotkanie zorganizowano wspólnymi siłami Wydawnictwa Literackiego i Zamku Królewskiego w Warszawie, Biblioteki Narodowej oraz Instytutu Badań Literackich PAN. Patronem medialnym był Program 2 Polskiego Radia.
Edycja krytyczna "Dzieł zebranych" obejmuje piętnaście tomów, które ukazywały się w Wydawnictwie Literackim w latach 2009–2021 pod redakcją prof. Włodzimierza Boleckiego, historyka literatury i wybitnego znawcy twórczości pisarza oraz pod patronatem honorowym Lidii Croce-Herling, Benedetto Herling, Marty Herling, Very Michalski-Hoffmann, Wojciecha Karpińskiego i Francesco Cataluccio.
Tom pierwszy ukazał się w rocznicę 90. urodzin pisarza, a publikacja tomu ostatniego zakończyła Rok Gustawa Herlinga-Grudzińskiego – ustanowiony przez Sejm RP w setną rocznicę urodzin pisarza.
"Dzieła" obejmują całość twórczości Herlinga-Grudzińskiego – oprócz tekstów znanych już wcześniej i publikowanych znalazły się w nich utwory rozproszone, artykuły, wywiady, a także teksty archiwalne. Wydanie jest gruntownym edytorskim opracowaniem, wprowadzającym nową wiedzę z zakresu biografii pisarza, jego znaczenia w literaturze polskiej, na emigracji i w kraju, recepcji jego utworów – także za granicą, podstawowych problemów i ewolucji jego twórczości. Tomy zostały opatrzone przypisami, notami edytorskimi, bibliografiami pierwodruków, recepcją poszczególnych wydań, opisami rękopisów, fotografiami, skanami dokumentów, indeksami.
Prace nad edycją trwały – wliczając okres przygotowań – blisko piętnaście lat, a ich powstanie nie byłoby możliwe, gdyby nie praca kilkudziesięciu osób: badaczy, naukowców, edytorów oraz wsparcie ze strony IBL PAN i grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.
Prace nad edycją trwały – wliczając okres przygotowań – blisko piętnaście lat, a ich powstanie nie byłoby możliwe, gdyby nie praca kilkudziesięciu osób: badaczy, naukowców, edytorów oraz wsparcie ze strony IBL PAN i grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.
Inicjatywą towarzyszącą projektowi wydawniczemu było porządkowanie i digitalizacja archiwum pisarza w Neapolu przez Bibliotekę Narodową, finansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W 2009 r. Biblioteka Narodowa podpisała list intencyjny z Fundacją "Biblioteca Benedetto Croce" oraz Wydawnictwem Literackim, w którym instytucje zadeklarowały wolę współpracy przy uporządkowaniu i zdigitalizowaniu przez Narodową Książnicę archiwum Gustawa Herlinga-Grudzińskiego oraz przy planowanym wydaniu przez Wydawnictwo Literackie pełnego zbioru dzieł pisarza.
W czerwcu 2010 r., dyrektor Biblioteki Narodowej, dr Tomasz Makowski, śp. Lidia Croce, wdowa po Gustawie Herlingu-Grudzińskim, członek Zarządu Fundacji "Biblioteca Benedetto Croce" oraz córka pisarza, Marta Herling odpowiedzialna za znajdujące się w Neapolu i powierzone Fundacji Archiwum Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, podpisali umowę o współpracy, na podstawie której BN miała uporządkować, wykonać konserwację, inwentaryzację i digitalizację Archiwum w Neapolu.
Prace inwentaryzacyjne, finansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przeprowadzono w latach 2010, 2012-2013 i 2015. W ich wyniku powstała baza danych archiwum zawierająca informacje o bezcennych rękopisach, korespondencji, materiałach biograficznych i autobiograficznych, materiałach warsztatowych oraz licznych nagraniach audiowizualnych, fotografiach i wycinkach prasowych pozostałych po wybitnym pisarzu, eseiście i krytyku literackim.
Do tej pory w e-bookach ukazały się cztery pierwsze tomy edycji krytycznej "Dzieł zebranych Gustawa Herlinga-Grudzińskiego" pod redakcją prof. Włodzimierza Boleckiego. (PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska, Sylwia Dąbkowska-Pożyczka
ksi/ sdd/ mok/
