Źródło: www.auschwitz.org
Polsko-angielsko-szwedzka publikacja, zawierająca reprint zeszytu, w którym więźniarki KL Auschwitz II-Birkenau zapisały kilkanaście wierszy powstałych w obozie, wydało Muzeum Auschwitz – poinformowała w poniedziałek placówka.
"Polsko-angielsko-szwedzka publikacja +Zeszyt z wierszami z Auschwitz+ zawiera reprint cennego dokumentu – zeszytu, w którym więźniarki Auschwitz II-Birkenau zapisały kilkanaście wierszy powstałych w obozie. Ten szczególny zbiór został stworzony prawdopodobnie w szpitalu obozowym pod koniec 1943 lub na początku 1944 roku" – podało muzeum, które zaprezentowało książkę na targach w Goeteborgu, największym wydarzeniu literackim w Skandynawii.
Pomysłodawcą wydania książki był dyrektor Instytutu Polskiego w Sztokholmie Paweł Ruszkiewicz. Oryginał zeszytu po raz pierwszy zobaczył on u Adama Zdunka, syna Bożeny Janiny Zdunek, byłej więźniarki Auschwitz. To ona ocaliła zeszyt, przenosząc go przez dwa obozy i przybywając z nim do Szwecji wiosną 1945 r. w ramach akcji Szwedzkiego Czerwonego Krzyża "Białe autobusy".
"Zostałem zaproszony do pana Adama do domu. Ten moment zostanie ze mną do końca życia, gdy z szafy wyciągane są dokumenty i wśród nich właśnie ten zeszyt. Natychmiast ustaliliśmy, że to trzeba pokazać szerzej, światu, bo to się należy przede wszystkim mamie pana Adama, więźniarkom, panu Adamowi, jego dzieciom" – zacytowały w komunikacie słowa Pawła Ruszkiewicza służby prasowe muzeum.
Adam Zdunek podczas prezentacji książki na targach w Goeteborgu powiedział, że jego matka, gdy została uratowana z obozu i przybyła do Szwecji, była wycieńczona i ważyła tylko 27 kg. "Jedynymi przedmiotami, jakie przy sobie miała, był medalik z Matką Boską i ocalony cudem zeszyt z Auschwitz" – opowiadał.
Muzeum podało, że zeszyt w szerokie linie na 32 stronach zawiera spisane różnymi charakterami pisma teksty 17 wierszy obozowych. Są wśród nich utwory autorstwa m.in. Krystyny Żywulskiej (właściwie Sonia Landau): "Marsz", "Apel", "List do Matki", "Taniec", "Mamo, bądź, zdrowa". To wiersze, które stanowią kanon poezji obozowej z KL Auschwitz.
"Bardzo ważne jest, by nie tracić z oczu tak okoliczności powstania, jak i ocalenia zeszytu. Te wiersze to przede wszystkim świadectwo walki o zachowanie ludzkiej godności w nieludzkim świecie stworzonym przez system SS. Ocalenie zeszytu z kolei to wyraz determinacji i olbrzymiej odwagi" – powiedział dyrektor muzeum Piotr Cywiński.
Zdaniem szefowej wydawnictwa muzeum Jadwigi Pinderskiej-Lech "książka spotkała się na szwedzkich targach książki z zainteresowaniem i wywoływała niekłamane emocje ze względu na poruszany temat". "Doceniono również jej staranne wydanie, co jest dla mnie szczególnie ważne, bo poziom wydawania książek w Skandynawii jest naprawdę wysoki" – podkreśliła.
Bożena Janina Zdunek (z domu Musiewicz) urodziła się 29 czerwca 1918 r. we wsi Siwki na Wołyniu. Kształciła się w Liceum Krzemienieckim, a w latach 30., po przeprowadzce z rodzicami do Warszawy, kontynuowała naukę w Gimnazjum im. Królowej Jadwigi. W czasie okupacji zaangażowała się w działalność ruchu oporu.
W 1943 r. została aresztowana i 22 czerwca przywieziona do KL Auschwitz. W obozie przebywała do końca sierpnia 1944 r. Wówczas została przeniesiona do KL Ravensbrück. Pod koniec kwietnia 1945 r. w wyniku akcji Szwedzkiego Czerwonego Krzyża znalazła się w grupie więźniarek, które zwolniono i przywieziono do Szwecji. W 1948 r. wyszła za mąż za Jerzego Januariusza Zdunka, powstańca warszawskiego i byłego więźnia obozu Stutthof.
Bożena Janina Zdunek należała do Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Szwecji. Wspierała finansowo wiele placówek polonijnych i katolickich w Szwecji i w innych krajach. Była też bardzo aktywna na niwie edukacji. Spotykała się ze szwedzką młodzieżą, aby opowiadać o obozach koncentracyjnych i tragedii II wojny światowej. Zmarła 2 czerwca 2015 r. w Karlskronie.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. Spośród około 140-150 tys. deportowanych do obozu Polaków śmierć poniosła niemal połowa. W Auschwitz ginęli także Romowie, jeńcy sowieccy i osoby innej narodowości.
W 1947 r. na terenie byłych obozów Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau powstało muzeum. (PAP)
Autor: Marek Szafrański
szf/ joz/
