Wojewódzki konserwator zabytków prof. Jakub Lewicki wpisał do rejestru zabytków nieruchomych Mazowsza budynek szpitala zwanego Czerwonym Dworem, przy ul. Kasztanowej 21 w Markach. Postępowanie w tej sprawie wszczęto z urzędu.
Konserwator podkreślił, że budynek jest ostatnim historycznym obiektem dokumentującym funkcjonowanie folwarku Czerwony Dwór. "Stanowi przyczynek do badań dawnej miejscowości Pustelnik, a w szerszym zakresie również historii Marek" - dodał.
Ocenił, że walory artystyczne dostrzegalne są w konsekwentnym opracowaniu zewnętrznej formy obiektu z użyciem lizen (pionowych występów w murze zewnętrznym), tynkowanych pasów, profilowanych gzymsów, attykowych szczytów o schodkowym układzie na wejściami bocznymi oraz użyciu zróżnicowanych form stolarki okiennej urozmaicającej długie elewacje boczne.
Pierwsze wzmianki na temat folwarku Czerwony Dwór w Pustelniku pochodzą z połowy XIX wieku. W 1904 roku jego nowym właścicielem został Władysław Olechnowicz — psychiatra prowadzący wówczas prywatny dom zdrowia dla chorych nerwowo i umysłowo w Lublinie. Przeniósł zakład do Czerwonego Dworu przy stacji Pustelnik kolejki w Markach. Kierował nim do 1915 roku. Wybór lokalizacji nie był przypadkowy — w znajdującej się nieopodal Pustelnika Drewnicy (obecnie Ząbki) od 1903 roku funkcjonował cieszący się dobrą opinią Zakład dla Umysłowo Chorych zarządzany przez Warszawskie Towarzystwo Pomocy Lekarskiej i Opieki nad Nerwowo i Umysłowo Chorymi.
Przebywał tu od 1910 do swojej śmierci w 1911 r. Mikołaj Konstanty Czurlanis litewski kompozytor, malarz i grafik, najwybitniejsza postać kultury litewskiej przełomu XIX i XX wieku. W czasie swojego krótkiego życia (żył 36 lat) skomponował ok. 400 utworów muzycznych (w tym dwa poematy symfoniczne i kwartety smyczkowe) i namalował ok. 300 obrazów. Poza tym pisał też wiersze i poematy prozą, pozostawił po sobie ponad 250 listów.
W 1920 roku na terenie majątku działał szpital polowy dla żołnierzy polskich rannych w czasie wojny polsko-bolszewickiej (bitwy pod Ossowem i Radzyminem). W czasie Powstania Warszawskiego w Pustelniku schronienie otrzymali żołnierze Armii Krajowej Il Obwodu VII Rejonu "Celków-Marki". Po 1945 roku w ośrodku mieszkały i uczyły się sieroty oraz dziewczęta z niepełnosprawnościami. Do 1947 roku przy zakładzie była Szkoła Powszechna, a później dziewczęta uczęszczały do Szkoły Publicznej w Pustelniku. Budynek "Czerwonego Dworu" wykorzystywany był do lat 90. XX wieku.
Budynek znajduje się obecnie na terenie Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi przy ul. Kasztanowej 21. Na terenie posiadłości znajduje się wiekowy park. Właścicielką tych terenów była Hanna Olechowicz, która po 1928 roku wydzierżawiła je Zgromadzeniu.(PAP)
autorka: Marta Stańczyk
mas/ jann/
