Samorządy i Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (SMZT) planują w najbliższych latach przeznaczyć co najmniej 16 mln zł na nową instytucję kultury o nazwie Szyb Staszic. To jeden z artefaktów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Zarząd województwa śląskiego przyjął projekt umowy z miastem Tarnowskie Góry i SMZT ws. prowadzenia wspólnej instytucji kultury o nazwie Szyb Staszic.
Zgodnie z nim województwo śląskie i miasto mają w latach 2024-2028 przeznaczyć na działalność Szybu Staszic po 7,5 mln zł. Z kolei stowarzyszenie 1 mln zł. W sumie 16 mln zł w ciągu pięciu lat. Poza tym każda ze stron będzie mogła w tym czasie przekazać dodatkowe pieniądze, np. w formie dotacji celowych.
Przygotowano już statut instytucji, w którym zapisano, że jej celem jest m.in. udostępnienie turystom zabytkowego kompleksu podziemnego i naziemnego, jego ochrona oraz konserwacja, upowszechnianie dziedzictwa związanego ze wpisem na listę UNESCO czy poprawa dostępności obiektu dla osób z dysfunkcjami.
Na najbliższych sesjach Sejmik Województwa Śląskiego (19 lutego) i Rada Miasta Tarnowskie Góry (21 lutego) mają zająć się m.in. zmianami w budżetach, aby zabezpieczyć pieniądze na ten cel. Walne zebranie SMZT swoją opinię wyrazi 11 lutego. O ile wszystkie strony wyrażą na to zgodę, możliwe będzie podpisanie umowy.
"Wzmocni to pozycję turystyki postindustrialnej, która już dziś jest wizytówką naszego regionu, a będzie ona mocniejsza dzięki środkom pozyskanym z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Każdy ze sfinansowanych projektów będzie wręcz podręcznikowym przykładem tego, jak pracują unijne środki, a z samej puli FST województwo śląskie otrzyma 2,2 mld euro. W sumie, licząc ze środkami z nowej perspektywy, będzie to zawrotna kwota ponad 5,1 mld euro" - powiedział w rozmowie z PAP Jakub Chełstowski, marszałek województwa śląskiego.
Obiekt jest aktualnie własnością Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów, które ma go wydzierżawić nowej instytucji.
Szyb Staszic to jeden z 28 artefaktów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO na terenie Tarnowskich Gór, Bytomia i Zbrosławic.
"To niebywałe wodociągi, które nie mają odpowiednika w Polsce. Jednym z elementów, na które UNESCO zwróciło uwagę, to fakt, że po raz pierwszy za pomocą maszyny parowej dostarczyliśmy wodę pogórniczą do celów spożywczych. To było pionierskie rozwiązanie. Współczesne wodociągi to Tarnowskie Góry" - podkreślił Zbigniew Pawlak, przewodniczący SMZT, w grudniu podczas podpisania listu intencyjnego ws. powołania nowej instytucji kultury.
Z kolei burmistrz Tarnowskich Gór Arkadiusz Czech zwrócił uwagę na to, że podziemia Szybu Staszic to m.in. ogromne hale wielkości kilku boisk piłkarskich.
"To są podziemne rzeki, do tego korytarze, wielkie przestrzenie, wykorzystywane w celach wydobywczych, a później jako lokalizacja dla maszyn parowych. Jeśli ktoś będzie chciał spróbować atrakcji ekstremalnych, to będzie mógł spróbować wyjść na powierzchnię za pomocą drabinki przymocowanej do szybu. Równie dobrze będzie mógł ubrać wodery i przejść do Zabytkowej Kopalni Srebra” - zapowiedział Czech.
Szyb Staszic (początkowo Adolfschacht) wydrążono w 1796 r., a następnie pogłębiono. Wykorzystywano go do transportu urobku z pobliskich komór wydobywczych.
W odległości zaledwie 20 m ulokowano Szyb Maszynowy, ukończony w 1822 r. Na potrzeby budowy pierwszego zachodniego odcinka Sztolni Głębokiej Fryderyk przeniesiono tam 40-calową maszynę parową. Pogłębiono go w ramach przygotowań do budowy stacji wodociągowej oraz rurociągu do Chorzowa. W 1885 r. wykonano studnię artezyjską o głębokości 200 m, aby - z powodu niewystarczającej ilości wody - zasilić sztolnię wodą triasową.
Na początku XX w. Zakład Wodociągowy Staszic (wówczas Wasserwerk Adolfschacht) rozbudowano o nowe komory pomp. Maszynę wyciągową z silnikiem parowym zastąpiono maszyną z napędem zębatym. Elektryczny dźwig osobowy zamontowano w latach 60.
Autor: Patryk Osadnik
pato/ dki/
