Orbita planetoidy Pazura. Źródło: Facebook Obserwatorium Astronomiczne w Tymcach
Nazwisko polskiego aktora filmowego i teatralnego Cezarego Pazury stało się zarazem nazwą jednej z planetoid, krążących w głównym pasie planetoid pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza. Taką decyzję podjęła Międzynarodowa Unia Astronomiczne (IAU).
Planetoida była wcześniej znana jako 2013 AS24. Teraz uzyskała miano (669588) Pazura.
Kosmiczną skałę odkryli 4 stycznia 2013 roku dwaj Polacy: Michał Kusiak i Michał Żołnowski, prowadząc obserwacje w Obserwatorium Rantiga w Tincanie we Włoszech. Mają oni na koncie odkrycia wielu planetoid i wprowadzili w ten sposób na niebo w ostatnich latach sporo polskich nazw.
Jedną z reguł nazywania obiektów astronomicznych, zatwierdzonych przez Międzynarodową Unię Astronomiczną, jest prawo odkrywcom planetoid do zaproponowania nazwy. Taka możliwość pojawia się, gdy orbita planetoidy jest już dobrze poznana. Wtedy ciało otrzymuje kolejny numer na liście planetoid i może otrzymać nazwę słowną. Przedstawione przez odkrywców propozycje są weryfikowane przez specjalną komisję Międzynarodowej Unii Astronomicznej (IAU). Muszą być zgodne z wytycznymi i kryteriami nazewnictwa.
Cezary Pazura kończy 50 lat
Gdy komisja zaakceptuje propozycję, staje się ona oficjalną nazwą obiektu. Nazwy te są potem publikowane w biuletynie, wraz z krótkim wyjaśnieniem do czego odnosi się nazwa. Wśród nazw planetoid jest obecnie około sto związanych z Polską.
Cezary Pazura urodził się 13 czerwca 1962 roku w Tomaszowie Mazowieckim. Jest aktorem filmowym i teatralnym i artystą kabaretowym. Próbował też sił jako reżyser, prezenter telewizyjny, a także jako youtuber. Należy do najpopularniejszych polskich aktorów lat 90. W dorobku ma role w około 80 filmach fabularnych i około 30 serialach, dubbing dla około 40 filmów i seriali oraz kilku gier komputerowych. Zdobywał nagrody filmowe, m.in. Złotą Kaczkę (2004), Złote Lwy (1991,1995).
W tym samym biuletynie, w którym opublikowano nazwę (669588) Pazura, znajdziemy też dwie inne planetoidy związane z naszym krajem: (319636) Dziewulski oraz (191775) Poczobut. Są to nawiązania do polskich astronomów Władysława Dziewulskiego (1878–1962) i Marcina Poczobutta-Odlanickiego (1728-1810). W przypadku tych obiektów odkrywcami byli Litwini.
Władysław Dziewulski (1878–1962) był astronomem i matematykiem. Jego praca naukowa związana była z Wilnem i Toruniem. Od 1919 do 1939 roku kierował Wileńskim Obserwatorium Astronomicznym. Był też profesorem Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (obecna nazwa: Uniwersytet Wileński), a także jego rektorem. Gdy zakończyła się II wojna światowa, razem z innymi naukowcami z Uniwersytetu Wileńskiego trafił do Torunia i był jednym z założycieli Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Był też współtwórcą obserwatorium astronomicznego UMK (aktualnie: Instytut Astronomii UMK). Jego nazwisko jest w gronie założycieli Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (powstało w 1923 roku w Toruniu), a w latach 1930-34 był jego prezesem.
To nie pierwsza planetoida odkryta przez Litwinów, której nazwa honoruje polskich naukowców. Wcześniej na przykład nazwano planetoidę (198820) Iwanowska. Wilhelmina Iwanowska (1905-1999) również była astronomem i pracowała w Wilnie. Razem z Władysławem Dziewulskim trafiła po wojnie do Torunia. "Kazimierz Czernis (Kazimieras Černis) jest astronomem polskiego pochodzenia mieszkającym w Wilnie. Profesor Iwanowska była recenzentką pracy doktorskiej Kazimierza Czernisa, a jak wiadomo prof. Dziewulski i prof. Iwanowska, to filary toruńskiej astronomii. Profesor Dziewulski był też głównym założycielem Toruńskiego Oddziału PTMA, a profesor Iwanowska długoletnim członkiem" - mówi Zofia Huppenthal, prezes toruńskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii.
Profesor Dziewulski był już wcześniej uhonorowany w kosmosie – jego imię nosi jeden z kraterów na Księżycu.
Nazwa drugiej z planetoid dotyczy dawniejszej historycznie postaci: Marcina Poczobutta-Odlanickiego, pisanego również jako Marcin Poczobut-Odlanicki, a po litewsku Martynas Pocobutas. Jest to litewsko-polski astronom, matematyk i jezuita, który żył w latach 1728-1810.
Podobnie jak Dziewulski, Poczobut-Odlanicki także był dyrektorem Wileńskiego Obserwatorium Astronomicznego, w latach 1764-1807. Również był profesorem Uniwersytetu Wileńskiego (ponad 40 lat), a także rektorem uczelni (1780-1799). Kolejną wspólną cechą jest upamiętnienie w nazwie krateru księżycowego (w pisowni Poczobutt, natomiast planetoida ma nazwę w wersji Poczobut).
Planetoida (191775) Poczobut nosiła tymczasowe oznaczenie 2004 TQ77. Została odkryta 12 października 2004 roku, w Obserwatorium Astronomicznym Moletai. Nie wiadomo jaką ma wielkość, natomiast jej okres orbitalny dookoła Słońca to 4,5 roku.(PAP)
cza/ zan/
