Uroczyste obchody rocznicy powstania Brygady Świętokrzyskiej. Fot. IPN
Wybrali swoją drogę walki z niemieckim i sowieckim okupantem. Wciąż jednak szli w kierunku wolnej, niepodległej i suwerennej Polski – powiedział prezes IPN dr Karol Nawrocki podczas niedzielnych obchodów powołania Brygady Świętokrzyskiej, największej formacji zbrojnej podziemia narodowego.
Przy Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie odbyły się w niedzielę uroczystości 80. rocznicy powstania Brygady Świętokrzyskiej NSZ zorganizowane przez IPN. Na płycie Grobie Nieznanego Żołnierza złożono kwiaty. W uroczystościach wzięli udział między innymi weterani Narodowych Sił Zbrojnych, grupy rekonstrukcyjne tej formacji oraz wicemarszałek Sejmu Krzysztof Bosak.
„Spośród 100 tysięcy członków Narodowej Organizacji Wojskowej, 80 tysięcy, w tym 10 tysięcy kobiet, wstąpiło do największej podziemnej armii świata – Armii Krajowej. Inni, tak jak Brygada Świętokrzyska, wybrali swoją drogę walki z niemieckim i sowieckim okupantem. Wciąż jednak szli w kierunku wolnej, niepodległej i suwerennej Polski. Brygada Świętokrzyska jest jednym z ostatnich epizodów długiej walki żołnierzy nurtu narodowego” – mówił w wystąpieniu na Placu Józefa Piłsudskiego prezes IPN dr Karol Nawrocki.
80 lat temu powstała Brygada Świętokrzyska
Nawrocki dodał, że celem IPN jest poszukiwanie nieznanych miejsc pochówku i upamiętnianie żołnierzy BŚ oraz innych formacji niepodległościowych, którzy zginęli lub zostali zamordowani przez okupantów „W całej Polsce odsłaniamy tablice memoratywne i opiekujemy się grobami żołnierzy konspiracji, w tym mogiłami żołnierzy ruchu narodowego. Niech żyje wolna, niepodległa i suwerenna Polska i ci, którzy za nią umierali” – podsumował Nawrocki.
Przed uroczystościami na Placu Józefa Piłsudskiego w Katedrze Polowej Wojska Polskiego odprawiono mszę świętą w intencji poległych oraz żyjących żołnierzy NSZ. „Dzisiaj wspominamy 80. rocznicę powstania Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Modlimy się w intencji poległych, żyjących żołnierzy NSZ. To jest czas i miejsce, aby podziękować tym wszystkim, którzy pieczołowicie dbają o tę rocznicę, tworząc to środowisko, i rok w rok tutaj, do katedry polowej, z intencją taką przychodzą. Dziękuję w imieniu całej wspólnoty Ordynariatu Polowego za waszą wytrwałość, jak również to, że jesteście zawsze i tutaj, przed Oblicze i Majestat Hetmanki Żołnierza Polskiego, przychodzicie” – mówił w homilii ks. płk Sebastian Piekarski.
Brygada Świętokrzyska Narodowych Sił Zbrojnych powstała 11 sierpnia 1944 r. Na jej czele stanął kpt. Antoni Dąbrowski-Szacki „Bohun”. W skład Brygady, nad którą polityczne zwierzchnictwo sprawowała tajna Organizacja Polska (OP), weszły oddziały partyzanckie operujące od czerwca 1944 r. na terenie powiatu opatowskiego – 204. pułk piechoty Ziemi Kieleckiej oraz 202. pułk piechoty Ziemi Sandomierskiej. W grudniu 1944 r. liczebność Brygady wynosiła 822 ludzi.
Do największych antykomunistycznych akcji bojowych Brygady należały m.in.: atak na Brygadę AL „Świt” w sierpniu 1944 r., rozbicie pod Rząbcem zgrupowania AL pod dowództwem Tadeusza Grochala „Tadka Białego” we wrześniu 1944 r. oraz zorganizowana trzy miesiące później akcja na grupę sowiecką z oddziału NKWD „Awangarda”, którym dowodził Wasyl Tichonin „Wasyl”.
Wraz ze zbliżaniem się armii sowieckiej, którą podziemie niepodległościowe oceniało, jako kolejnego po Niemcach okupanta, Dowództwo Brygady Świętokrzyskiej podjęło decyzję o wycofywaniu jednostki na Zachód, aby dołączyć do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Po walkach z Niemcami w dniach 13 i 14 stycznia 1945 r. w okolicach Uniejowa i Tunelu oraz po ataku jednostek frontowych sowieckich na tyły Brygady, dowództwo Brygady zdecydowało się na przejście fortyfikacji niemieckich w celu przemarszu na Zachód. Aż do początku maja 1945 r. Brygada (zwana też Grupą Operacyjną „Zachód”) przechodziła w kierunku zachodnim – przez Śląsk i Czechy.
78. rocznica wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Holiszowie przez Brygadę Świętokrzyską
Gdy Brygada znalazła się w pobliżu zbliżającego się frontu zachodniego, jej dowódca wysłał emisariuszy do Naczelnego Wodza oraz do lokalnego dowództwa armii amerykańskiej. Po uznaniu operacyjnego zwierzchnictwa amerykańskiego, na przełomie kwietnia i maja 1945 r. Brygada wzięła udział w walkach z Niemcami na terenie Czech, działając wspólnie z żołnierzami 3 Armii gen. George’a Pattona. Żołnierze Brygady wspólnie z oddziałami USA m.in. wzięli do niewoli sztab XIII armii niemieckiej (w tym dwóch generałów). Żołnierze Brygady Świętokrzyskiej wyzwolili także niemiecki obóz koncentracyjny dla kobiet w Holiszowie (filia KL Flossenbürg). W wyniku tej akcji uwolnionych zostało blisko tysiąc kobiet, w tym blisko 300 Żydówek z Polski, Francji, Jugosławii.
W dowód uznania i podkreślenia, że Brygada Świętokrzyska jest jednostką sojuszniczą, Amerykanie pozwolili jej żołnierzom i oficerom - jako jedynej jednostce polskiej - na noszenie oznak Armii USA. Nie mogąc wrócić do okupowanej przez komunistów Polski żołnierze BŚ, osiedlali się we Francji, Wielkiej Brytanii, USA, Kanadzie.(PAP)
Autor: Michał Szukała
szuk/
