Batalion zapasowy górnośląskich wojsk powstańczych, 1921 r.
Katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej zamierza oznaczyć groby powstańców śląskich w całej Polsce. W ramach akcji "Wszyscy jesteśmy ze Śląska!" mają zostać zorganizowane uroczystości we wszystkich 16 województwach.
Akcja zostanie rozpoczęta we wtorek (13 maja 2025 r.) na cmentarzach w Kuklówce Zarzecznej (woj. mazowieckie, gm. Radziejowice) oraz na Starym Cmentarzu w Łodzi. Tam odbędą się uroczystości oznaczenia znakiem pamięci "Tobie Polsko" grobów Jana Siwca oraz Władysławy Kenig-Olbromskiej.
"Poprzez przybliżenie nietuzinkowych postaci powstańców śląskich IPN chce pokazać, jak wydarzenia historyczne i losy osób z nimi związanych łączyły i wciąż łączą różne regiony Polski" – wskazała w komunikacie rzeczniczka IPN w Katowicach Monika Kobylańska.
Jan Siwiec (1891-1961) był działaczem rolniczym i samorządowym. Podczas wojny polsko-bolszewickiej brał udział w obronie Twierdzy Modlin. Jako ochotnik dołączył do III powstania śląskiego. Udał się z transportem broni na front, brał udział w działaniach związanych z zaopatrzeniem oraz pracach organizacyjno-wojskowych. Był m.in. posłem na Sejm II RP, członkiem Państwowej Rady Oświecenia Publicznego. W czasie II wojny światowej prowadził działalność konspiracyjną.
Władysława Kenig-Olbromska (1900-1976) urodziła się i wychowała w Łodzi, gdzie związała się z harcerstwem. Wyjechała do Poznania, skąd wraz z grupą starszych harcerek przyjechała wspomagać akcję plebiscytową na Górnym Śląsku. W czasie II powstania śląskiego brała udział w przerzucie broni do oddziałów powstańczych, dostarczała posiłki na front, a po jego upadku prowadziła kursy dla śląskich harcerek. Brała udział w powstaniu warszawskim.
Znak pamięci "Tobie Polsko", którym oznaczane są groby powstańców śląskich, zaprojektowano w oparciu o sztandar powstańczy z 1920 r., który obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny. Umieszczono na nim m.in. napis "Tobie Polsko" oraz orła w koronie otoczonego latami powstań śląskich.
Sprawa przynależności państwowej Górnego Śląska, należącego wcześniej do państwa niemieckiego, zdecydowała się już po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Wzmogło to bowiem polski ruch narodowy na tym terenie, zwalczany przez niemiecką administrację i wojsko. Poskutkowało to m.in. trzema powstaniami śląskimi w latach 1919-1921.
Zorganizowany w celu wyznaczenia nowych granic plebiscyt na Górnym Śląsku odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały. Głosujący za przynależnością do Polski okazali się mniejszością i stanowili 40,3 proc. Komisja Plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom.
III powstanie śląskie, trwające od maja do lipca 1921 r., było odpowiedzią na niekorzystne dla Polski propozycje podziału Górnego Śląska. Na czele zrywu stanął Wojciech Korfanty. Powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar, na którym głosy oddano za Polską. Do najpoważniejszych starć doszło w okolicach Góry św. Anny.
W wyniku tego zrywu, Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Górnego Śląska. Z obszaru plebiscytowego – czyli ponad 11 tys. km kw. - zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo - na przyłączonym terenie znalazło się 53 z 67 istniejących kopalń, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni.(PAP)
pato/ aszw/
