Ośrodek Archiwów Churchilla na uniwersytecie w Cambridge rozpoczął w poniedziałek udostępnianie dokumentów na temat działalności radzieckiego wywiadu, otrzymanych przez Wielką Brytanię ponad 20 lat temu od byłego archiwisty KGB Wasilija Mitrochina.
W 1992 roku Mitrochin zgłosił się do brytyjskiej ambasady w stolicy Łotwy Rydze z propozycją przekazania tysięcy odpisów materiałów operacyjnych KGB, jakie w ciągu kilkunastu lat potajemnie zgromadził na własnej daczy. Dokumenty te przeszmuglowano do Wielkiej Brytanii, gdzie ich dostawca uzyskał azyl polityczny i zmarł w 2004 roku w wieku 81 lat.
Istnienie archiwum Mitrochina ujawniono dopiero w 1999 roku, gdy jego twórca opublikował pierwszą ze swych dwóch książek, napisanych z pomocą brytyjskiego historyka wywiadu Christophera Andrewa - w polskim tłumaczeniu znanych jako "Archiwum Mitrochina. KGB w Europie i na Zachodzie" oraz "Archiwum Mitrochina. KGB i świat".
W 1992 roku Mitrochin zgłosił się do brytyjskiej ambasady w stolicy Łotwy Rydze z propozycją przekazania tysięcy odpisów materiałów operacyjnych KGB, jakie w ciągu kilkunastu lat potajemnie zgromadził na własnej daczy. Dokumenty te przeszmuglowano do Wielkiej Brytanii, gdzie ich dostawca uzyskał azyl polityczny i zmarł w 2004 roku w wieku 81 lat.
Zawierały one wiele informacji uznanych za sensacyjne, jak te, że radziecką agentką była wieloletnia sekretarka zajmującego się technologiami nuklearnymi Brytyjskiego Stowarzyszenia Badań Metali Nieżelaznych Melita Norwood, zaś należący do słynnej szpiegowskiej "piątki z Cambridge" Guy Burgess omal nie zgubił po pijanemu na ulicy tajnych dokumentów, wyniesionych z brytyjskiego MSZ.
Andrew był dotąd jedynym historykiem, który mógł zapoznać się z zawartością archiwum. Jak obecnie zaznaczył, Mitrochin "od 1972 roku (kiedy rozpoczął tworzenie odpisów - PAP) do swej śmierci marzył o opublikowaniu tych materiałów, a urzeczywistnia się to teraz w 2014 roku".
Archiwum obejmuje tysiące napisanych przez Mitrochina na maszynie stron, kopiujących teksty z jego odręcznych notatek. Zachowane są również oryginały notatek, z których odpisy robił już w Wielkiej Brytanii. Maszynopisy liczą łącznie 36 tomów, 10 z nich powstało jeszcze w Rosji. Do tego dochodzą dokumenty obrazowe, jak mapy z dokładną lokalizacją tajnych skrytek z bronią w Europie Zachodniej i USA.
Jak pisze agencja AP, archiwum zawiera także informacje na temat agentów działających w dawnym bloku wschodnim, których zadania obejmowały między innymi paraliżowanie czechosłowackiej Praskiej Wiosny w 1968 roku oraz śledzenie ówczesnego arcybiskupa Karola Wojtyły, uznawanego przez KGB za osobę o "skrajnie antykomunistycznych poglądach".
Na razie Ośrodek Archiwów Churchilla - który przechowuje również pisemną spuściznę Winstona Churchilla i Margaret Thatcher - udostępnił 2 tys. stron z oryginalnego maszynopisu Mitrochina w języku rosyjskim. Całość jego odręcznych notatek pozostanie jednak nadal tajna. (PAP)
dmi/ ap/ mow/
