Pomnik gen. Elżbiety Zawackiej, legendarnej kurierki AK i jedynej kobiety "cichociemnej", został odsłonięty w niedzielę w Krakowie. To czwarte popiersie kobiety, jakie stanęło w Galerii Wielkich Polaków XX wieku w Parku Jordana.
Jak dotąd postawiono tu monumenty Marii Skłodowskiej-Curie, Danuty Sziedzikówny "Inki" i Karoliny Lanckorońskiej. Pomnik zmarłej pięć lat temu patriotki jest zlokalizowany w sąsiedztwie m.in. Danuty Sziedzikówny "Inki", Karoliny Lanckorońskiej, ks. Maksymiliana Kolbego, ks. Zdzisława Peszkowskiego, twórcy harcerstwa w Polsce Andrzeja Małkowskiego.
„Odsłonięcia monumentu upamiętniającego tę wielką bohaterkę dokonujemy w przeddzień rocznicy wybuchu II wojny światowej. Gen. Elżbieta Zawacka, walcząca w tamtej wojnie, niewątpliwie jest jedną z najważniejszych postaci w polskiej historii” - powiedział Kazimierz Cholewa, pomysłodawca wykonania popiersia i prezes Towarzystwa Parku im. dr. Henryka Jordana.
„Odsłonięcia monumentu upamiętniającego tę wielką bohaterkę dokonujemy w przeddzień rocznicy wybuchu II wojny światowej. Gen. Elżbieta Zawacka, walcząca w tamtej wojnie, niewątpliwie jest jedną z najważniejszych postaci w polskiej historii” - powiedział Kazimierz Cholewa, pomysłodawca wykonania popiersia i prezes Towarzystwa Parku im. dr. Henryka Jordana.
W niedzielnym wydarzeniu uczestniczyli kombatanci, harcerze, a także kilkudziesięcioosobowa grupa z Torunia – miasta, w którym gen. Elżbieta Zawacka urodziła się, przez lata mieszkała oraz zmarła.
Oprócz odsłonięcia popiersia gen. Zawackiej, którego autorem jest rzeźbiarz Wiesław Domański, w Parku Jordana odbyła się msza św. za poległych i pomordowanych w czasie II wojny światowej. W programie uroczystości znalazły się także ceremonie z udziałem Wojska Polskiego, m.in. apel pamięci i salwa honorowa.
Elżbieta Zawacka urodziła się 19 marca 1909 r. w Toruniu. Po ukończeniu studiów poświęciła się pracy pedagogicznej w szkołach, jednocześnie działając na rzecz Przysposobienia Wojskowego Kobiet; była komendantką Regionu Śląskiego.
Wzięła udział w kampanii wrześniowej, a następnie w pierwszych zalążkach konspiracji na Śląsku. Początkowo w Służbie Zwycięstwu Polski, następnie Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Do końca 1940 r. kierowała łącznością Okręgu Śląskiego ZWZ, by wkrótce trafić do służby kurierskiej.
Znana w konspiracji pod pseudonimem "Zo" wielokrotnie nielegalnie przekraczała granice przenosząc wiadomości i meldunki. Szkoliła też innych kurierów. Pełniła funkcję zastępcy szefa "Zagrody" - Działu Łączności zagranicznej Oddziału V Sztabu Komendy Głównej AK. Jej najsłynniejszy rajd wiódł poprzez Niemcy, Austrię, Francję i Hiszpanię do Anglii. Na własną prośbę powróciła do okupowanego kraju, skacząc ze spadochronem 10 września 1943 r. Pracowała w szefostwie Wojskowej Służby Kobiet KG AK.
Po zakończeniu wojny włączyła się w struktury konspiracji antykomunistycznej w ramach organizacji Wolność i Niezawisłość. Powróciła także do pracy pedagogicznej - ukończyła studium pedagogiki społecznej i rozpoczęła pracę doktorską.
W 1951 r. została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i była więziona do 1955 r. Później powróciła do pracy naukowej i pedagogicznej. W 1965 r. uzyskała doktorat, a w 1972 r. habilitację i wróciła do rodzinnego Torunia, gdzie podjęła pracę na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Instytucie Pedagogiki i Psychologii.
Elżbieta Zawacka już wówczas gromadziła materiały do dziejów Armii Krajowej, działała w środowisku kombatantów AK. Na skutek represji SB, dzięki którym m.in. zlikwidowano kierowany przez nią Zakład Andragogiki, odeszła przedwcześnie z pracy na uniwersytecie.
Jej dziełem jest powołanie do życia Fundacji Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej i Wojskowej Służby Kobiet w Toruniu. Fundacja gromadzi dokumenty i relacje, ale także organizuje konferencje, zjazdy naukowe i wydaje liczne publikacje dokumentujące udział Pomorza w walce o niepodległość.
W 1992 r. została honorową obywatelką rodzinnego Torunia, a w 2006r. otrzymała stopień generała brygady. Była odznaczona Orderem Orła Białego, Krzyżem Orderu Virtuti Militari i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. Zmarła 10 stycznia 2009 r. w Toruniu.
W krakowskim Parku im. dr. H. Jordana w Krakowie przez blisko 120 lat jego istnienia zgromadzono ok. 40 popiersi sławnych i wybitnych Polaków. Najstarsze, przedstawiające m.in. Tadeusza Kościuszkę i Henryka Jordana, wykonane są z marmuru. Nowsze pomniki, ustawiane od końca lat 90. ubiegłego wieku, odlano już z brązu. Są to wizerunki m.in. prymasa Stefana Wyszyńskiego, papieża Jana Pawła II, Józefa Piłsudskiego, księdza Jerzego Popiełuszki, kardynała Adama Sapiehy, Ignacego Paderewskiego. (PAP)
bko/ drag/
