Jan Karski. Fot. PAP/T. Gzell
Chciałbym, aby ta uniwersalna postać chłopaka, który w wieku 25 lat podjął nieprawdopodobne ryzyko, by wypełnić ważną misję, dotarła do młodych ludzi na całym świecie – podkreślił reżyser Sławomir Gruenberg przed projekcją fragmentów swojego filmu "Jan Karski i władcy ludzkości".
Gruenberg, który jest zdobywcą nagrody Emmy i współtwórcą dwóch produkcji nominowanych do Oscara, odwiedził Łódź, aby w rodzinnym mieście Jana Karskiego zaprezentować fragmenty dokumentalnego filmu poświęconego legendarnemu emisariuszowi Polskiego Państwa Podziemnego.
Reżyser podkreślił, że postać Jana Karskiego jest mu szczególnie bliska, gdyż 14 lat temu po nakręceniu filmu "School Prayer" otrzymał nagrodę jego imienia "za odwagę w podejmowaniu ważnych społecznie tematów". Statuetkę wręczył mu sam Karski.
Jak zaznaczył Gruenberg, film o bohaterze polskiego podziemia jest realizowany już od siedmiu lat. W przygotowaniu materiałów dotyczących działalności Karskiego uczestniczyła również współautorka scenariusza, dokumentalistka i badaczka kultury żydowskiej Katka Reszke. Wykorzystano prywatne zbiory bohatera filmu, w tym taśmy wideo z nagranymi przez niego wywiadami.
Cennych informacji dostarczyli m. in. Thomas Woods, autor książki "Karski: How One Man Tried to Stop the Holocaust" oraz Kaja Ploss, przyjaciółka, towarzysząca Karskiemu w ostatnich latach życia.
W filmie "Jan Karski i władcy ludzkości" reżyser połączył archiwalne i współczesne materiały dokumentalne – w tym często niepublikowane nigdzie wypowiedzi Karskiego – z fabularyzowanymi scenami zrealizowanymi metoda animacji. Jak sam twierdzi, chciał uniknąć tworzenia dokumentu fabularyzowanego, gdyż "tego rodzaju próby bardzo rzadko się udają". Inspiracją do przedstawienia scen z życia Karskiego w formie animacji był dla niego film Yoniego Goodmana "Walc z Baszirem".
W filmie "Jan Karski i władcy ludzkości" reżyser połączył archiwalne i współczesne materiały dokumentalne – w tym często niepublikowane nigdzie wypowiedzi Karskiego – z fabularyzowanymi scenami zrealizowanymi metoda animacji.
Gruenberg zaznaczył, że w ciągu siedmiu lat pracy nad filmem wielokrotnie zmieniał koncepcję scenariusza, w którego przygotowaniu uczestniczyło aż czterech autorów. Ostateczny kształt nadała mu Katka Reszke. Za koncepcję artystyczną filmu odpowiedzialny jest Tomasz Niedźwiedź.
"Realizatorzy nie dzielą się dziełem niegotowym, a my pokazujemy wybrane fragmenty filmu, dokładnie 37 minut – to jest ewenement. Dzielimy się tymi fragmentami z publicznością, badamy jej reakcje, bo to pomaga nam w zbieraniu nowych pomysłów i wprowadzaniu zmian montażowych, które wciąż dokonujemy" – zaznaczył reżyser.
Premiera filmu zaplanowana jest na listopad 1914. Projekcja fragmentów, która odbyła się w piątek w łódzkiej Manufakturze, jest kolejnym wydarzeniem zorganizowanym w ramach Roku Jana Karskiego.
Prof. Jan Karski (właściwie Jan Kozielewski) urodził się w 1914 r. w Łodzi w katolickiej rodzinie. Po studiach prawniczych podjął pracę w dyplomacji. Po wybuchu wojny trafił do niewoli, jednak udało mu się zbiec i podjąć działalność konspiracyjną. Zasłynął jako polityczny emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, który jako pierwszy przekazał przywódcom państw alianckich informacje o zagładzie Żydów.
Polski kurier wielokrotnie osobiście apelował o ratunek dla Żydów, m.in. w lipcu 1943 roku został przyjęty przez ówczesnego prezydenta USA Franklina Roosevelta. Jednak jego dramatyczne apele nie przyniosły rezultatów - większość nie dowierzała jego doniesieniom lub je ignorowała. Po wojnie Karski uzyskał obywatelstwo amerykańskie i od 1952 r. był profesorem Uniwersytetu Georgetown w Waszyngtonie.
W 1982 roku został odznaczony izraelskim tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, a w 1994 roku otrzymał honorowe obywatelstwo Izraela. W 1998 r. izraelski Instytut Pamięci Yad Vashem zgłosił jego kandydaturę do Pokojowej Nagrody Nobla.
Tuż przed śmiercią Jan Karski otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Łodzi. Zmarł 13 lipca 2000 roku w Waszyngtonie. Za swoją działalność został uhonorowany polskim Orderem Orła Białego, a w maju 2012 r. prezydent USA Barack Obama odznaczył go pośmiertnie Prezydenckim Medalem Wolności. (PAP)
agm/ abe/
