Ernesto “Che” Guevara i Fidel Castro. Hawana, 1963 r. Fot. PAP/EPA
Począwszy od inwazji w Zatoce Świń w 1961 roku i kubańskiego kryzysu rakietowego w roku następnym, USA i Kuba - dwaj sąsiedzi oddzieleni od siebie Cieśniną Florydzką - ostro zwalczały się i spierały przez kolejne ponad pół wieku.
W 1959 roku na Kubie obalono dyktaturę popieranego przez USA skorumpowanego prezydenta Fulgencio Batisty. W ówczesnym świecie przedzielonym żelazną kurtyną na dwa bloki rewolucja sprawiła, że przeszło 10-milionowa wyspa leżąca naprzeciw Florydy znalazła się niemal na trzy następne dziesięciolecia w strefie wpływów ZSRR.
Relacje amerykańsko-kubańskie zaczęły się pogarszać w 1960 r. 29 czerwca USA zawiesiły import cukru z Kuby, gdy przywódca Kuby Fidel Castro upaństwowił amerykańską rafinerię Texaco, która odmówiła przerobu ropy z ZSRR. 19 października 1960 r. USA wprowadziły częściowe embargo gospodarcze wobec Kuby. Wreszcie, 3 stycznia 1961 r. Waszyngton zerwał stosunki dyplomatyczne z Kubą i zamknął ambasadę na wyspie.
Relacje amerykańsko-kubańskie zaczęły się pogarszać w 1960 roku. 29 czerwca USA zawiesiły import cukru z Kuby, gdy przywódca Kuby Fidel Castro upaństwowił amerykańską rafinerię Texaco, która odmówiła przerobu ropy z ZSRR. 19 października 1960 roku USA wprowadziły częściowe embargo gospodarcze wobec Kuby. Wreszcie, 3 stycznia 1961 roku Waszyngton zerwał stosunki dyplomatyczne z Kubą i zamknął ambasadę na wyspie.
16 kwietnia 1961 roku Fidel Castro ogłosił, że Kuba jest krajem socjalistycznym.
19 kwietnia 1961 roku wojska Castro odparły wspartą przez CIA inwazję uchodźców kubańskich w Zatoce Świń.
7 lutego 1962 roku zaczęło obowiązywać pełne amerykańskie embargo na handel z Kubą.
Październik 1962 roku to kryzys rakietowy, kiedy rozmieszczenie radzieckich pocisków rakietowych na Kubie doprowadziło do konfrontacji między Moskwą i Waszyngtonem. Świat znalazł się o krok od wojny jądrowej. Uratował go kompromis: Moskwa wycofała rakiety z Kuby, a prezydent USA John F. Kennedy zobowiązał się nie ponawiać prób inwazji na Kubę i wycofał z Turcji amerykańskie rakiety z głowicami atomowymi wymierzone w ZSRR.
1 września 1977 roku Kuba i USA ustanowiły nieoficjalne misje dyplomatyczne, tak zwane Sekcje Interesów, w Hawanie i w Waszyngtonie.
W 1980 roku Kuba zezwoliła na emigrację do USA, drogą morską z portu Mariel leżącego na zachód od Hawany, około 125 tysięcy swych obywateli, w tym wielu przestępców i pacjentów zakładów dla umysłowo chorych.
W 1991 roku rozpadł się ZSRR. Od tego czasu, po ustaniu pomocy gospodarczej płynącej z imperium, Kuba weszła ostrożnie na trudną drogę przywracania reguł gospodarki rynkowej w społeczeństwie spragnionym większej wolności, ale zarazem przywykłym do korzystania z podstawowych świadczeń, jakie zapewnia państwo opiekuńcze.
Październik 1962 r. to kryzys rakietowy, kiedy rozmieszczenie radzieckich pocisków rakietowych na Kubie doprowadziło do konfrontacji między Moskwą i Waszyngtonem. Świat znalazł się o krok od wojny jądrowej. Uratował go kompromis: Moskwa wycofała rakiety z Kuby, a prezydent USA John F. Kennedy zobowiązał się nie ponawiać prób inwazji na Kubę i wycofał z Turcji amerykańskie rakiety z głowicami atomowymi wymierzone w ZSRR.
23 października 1992 roku ówczesny prezydent USA George H.W. Bush zaostrzył embargo przeciwko Kubie.
14 sierpnia 1993 roku Hawana uchyliła zakaz posługiwania się na wyspie walutą USA.
W sierpniu 1994 przeszło 30 tysięcy Kubańczyków uciekło z wyspy na małych łodziach i tratwach; wielu zginęło w nawiedzanych przez rekiny wodach Cieśniny Florydzkiej. Na początku września Waszyngton i Hawana podpisały porozumienie, aby ograniczyć exodus, i ustaliły, że USA będą wydawać emigrantom kubańskim co najmniej 20 tysięcy wiz wjazdowych rocznie. W zamian rząd kubański zobowiązał się zahamować nielegalne i pełne zagrożeń uchodźstwo drogą morską.
12 marca 1996 roku prezydent USA Bill Clinton podpisał ustawę Helmsa-Burtona, która pozwoliła USA karać firmy zagraniczne inwestujące w zakłady i inne nieruchomości kubańskie przejęte po rewolucji przez rząd Castro.
W styczniu 1998 roku Kubę odwiedził papież Jan Paweł II. Potępił amerykańskie embargo, ale też wezwał do rozszerzenia swobód na wyspie.
20 marca 1998 roku Clinton poinformował o wznowieniu bezpośrednich pasażerskich lotów czarterowych i zgodził się, aby Amerykanie pochodzenia kubańskiego mogli wysyłać dolary swym rodzinom na wyspie.
We wrześniu 1998 roku w USA zatrzymano pięciu kubańskich szpiegów, którzy następnie stanęli przed sądem. W 2001 roku zatrzymani, nazywani "kubańską piątką", zostali skazani za działalność szpiegowską na rzecz obcego państwa i próbę spisku. Hawana rozpoczęła międzynarodową kampanię o ich uwolnienie, a na wyspie uznano ich za bohaterów.
25 listopada 1999 roku rozpoczęła się epopeja sześcioletniego Eliana Gonzaleza. Amerykańska straż ochrony wybrzeża wyłowiła z morza małego rozbitka, który przeżył katastrofę łodzi wiozącej uciekinierów z Kuby. Krewni chłopca na Florydzie chcieli, aby pozostał w USA, ale ojciec Eliana, który nie opuścił Kuby, zażądał odesłania syna na wyspę. Po siedmiomiesięcznym sporze, który wywołał na Kubie bezprecedensową masową kampanię patriotyczną, Elian wrócił do ojca na Kubę w czerwcu 2000.
28 października 2000 roku Clinton podpisał ustawę, która po raz pierwszy od 40 lat pozwoliła na sprzedawanie na Kubę żywności i lekarstw.
W lipcu 2001 roku kolejny amerykański prezydent, George W. Bush polecił swej administracji, aby ściślej niż dotychczas stosowała sankcje przeciwko Kubie. Przez dwie swoje kadencje prezydenckie Bush zacieśniał gospodarcze "oblężenie" wyspy.
Po zamachach na World Trade Center, w styczniu 2002 r. Hawana, ku zaskoczeniu świata, wyraziła gotowość współpracy z USA w sprawie więzienia podejrzanych o terroryzm w amerykańskiej bazie w Guantanamo. Wcześniej Hawana głosiła, że USA uzurpowały sobie prawa do Guantanamo i powinny wycofać się z tego terytorium.
W listopadzie 2001 roku Kuba zaczęła kupować amerykańskie płody rolne. Wznowiono wstrzymany w 1962 roku bezpośredni handel żywnością.
Po zamachach na World Trade Center, w styczniu 2002 roku Hawana, ku zaskoczeniu świata, wyraziła gotowość współpracy z USA w sprawie więzienia podejrzanych o terroryzm w amerykańskiej bazie w Guantanamo. Wcześniej Hawana głosiła, że USA uzurpowały sobie prawa do Guantanamo i powinny wycofać się z tego terytorium.
W 2006 roku Fidel Castro ogłosił, że przekazuje władzę swemu bratu - Raulowi. W 2008 roku Raul Castro został zatwierdzony oficjalnie na stanowisku prezydenta Kuby. Wprowadził w kraju ograniczone reformy ekonomiczne, poszerzając znacznie sektor prywatny.
W 2009 roku pierwszą kadencję prezydencką rozpoczął w USA Barack Obama. W toku kampanii wyborczej deklarował wolę złagodzenia amerykańskiego embarga. Jednak aresztowanie w tym samym roku na Kubie Amerykanina Alana Grossa przeszkodziło inicjatywom poprawienia stosunków z Kubą. Amerykanin został skazany w marcu 2011 roku na 15 lat więzienia.
We wrześniu 2009 roku Obama wprowadził ułatwienia w podróżach kubańskich imigrantów z USA na Kubę. Zezwolił także, by Amerykanie pochodzenia kubańskiego mogli wysyłać członkom swych rodzin pieniądze bez ograniczeń. Do tej pory obowiązywał limit nie więcej niż 1200 dol. w gotówce na osobę.
W lipcu 2013 roku Kuba i USA rozpoczęły rozmowy o legalnej imigracji. Kolejne spotkanie na ten temat odbyło się na początku 2014 roku.
W październiku 2013 roku po 51 latach przerwy wznowiono bezpośrednie połączenie lotnicze z amerykańskiego Key West na Kubę. Regularne połączenia lotnicze na tej trasie obsługiwano od 1920 do 1962 roku.
W maju 2014 roku Kubę odwiedził prezes Izby Handlowej USA Thomas Donohue. Wezwał w Hawanie do niezwłocznego zniesienia embarga i "otwarcia nowego rozdziału" w stosunkach amerykańsko-kubańskich. Krótko przed jego wizytą o zniesienie embarga zaapelowało ok. 40 czołowych biznesmenów amerykańskich.
17 grudnia 2014 roku Obama ogłosił zwrot w stosunkach między USA i Kubą. W ramach odwilży, w zamian za uwolnienie trzech kubańskich więźniów Hawana wypuściła Grossa oraz ważnego amerykańskiego szpiega, który był uwięziony na wyspie od blisko 20 lat. (PAP)
awl/ mc/
arch.
