Grunwald, potop i nie tylko - najnowszy numer "Mówią wieki"
15 lipca przypada 605. rocznica bitwy pod Grunwaldem. W polskiej tradycji przedstawia się tę bitwę według opisu Jana Długosza. Jego długa, barwna opowieść do dziś hipnotyzuje Polaków i rzadko jest konfrontowana z innymi źródłami. Przed laty taką próbę podjął szwedzki historyk Sven Ekdahl, którego tekst poświęcony bitwie grunwaldzkiej publikujemy w niniejszym numerze „Mówią wieki”.
Dokument odnaleziony przez niego w archiwum zakonu krzyżackiego, który publikujemy po raz pierwszy w tłumaczeniu na język polski, podważa wiarygodność relacji Jana Długosza odnośnie miejsca i przebiegu bitwy.
Czytelnikom „Krzyżaków” Sienkiewicza i widzom ekranizacji tej powieści z pewnością zapadła w pamięć scena, gdy wysłannicy wielkiego mistrza krzyżackiego Ulryka von Jungingena przekazują Władysławowi Jagielle dwa nagie miecze, aby go zmusić do wyprowadzenia wojska w pole i rozpoczęcia walki. Dariusz Piwowarczyk, znawca dziejów rycerstwa, docieka, kim byli owi heroldowie i skąd się wzięli pod Grunwaldem. Co zaskakujące, obaj nie byli Krzyżakami…
„Przyjedź do Prus lub na Żmudź, poznaj nowych ludzi i… zabij ich” – ogłoszenie tej treści mogliby zamieścić Krzyżacy, gdyby w XIV lub na początku XV wieku w Europie Zachodniej wychodziły gazety. O tym jak zakon krzyżacki zamienił się w swoistą „agencję turystyczną”, organizującą rejzy przeciwko poganom, na które tłumnie zgłaszali się rycerze z wielu krajów, pisze na naszych łamach prof. Krzysztof Mikulski
W lipcu obchodzimy jeszcze trzy rocznice. Jedna zapisała się w polskich dziejach czarnymi zgłoskami – w 1655 roku Rzeczpospolitą najechały armie króla Szwecji Karola X Gustawa i w ciągu kilku miesięcy prawie bez walki zajęły niemal cały kraj. Wprawdzie Polacy i Litwini otrząsnęli się z katastrofy i po kilku latach walk wyparli najeźdźcę z granic, ale był to sukces pyrrusowy, okupiony wielkimi stratami i zniszczeniami. O tym wszystkim rozmawiamy z prof. Mirosławem Nagielskim, znawcą wojskowości staropolskiej.
120 lat świętuje ruch ludowy w Polsce. Z tej okazji przypominamy losy najwybitniejszego chłopskiego polityka Wincentego Witosa oraz próbę – nieudaną – ocalenia choćby resztek niepodległości i demokracji w Polsce, jaką podjął w 1945 roku Stanisław Mikołajczyk i jego PSL.
Z kolei 60 lat temu, w 1955 roku do dźwigającej się z ruin Warszawy zjechał barwny korowód uczestników Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów. Wyraźnie ożywiło to atmosferę w Polsce Ludowej i przyspieszyło proces destalinizacji. O zwiastunach naciągającej odwilży pisze Błażej Brzostek.
Różne epoki, różni ludzie, różne wydarzenia – zapraszamy do lektury!
Spis treści lipcowego numeru „Mówią wieki”
Telegraf historyczny – str. 4
Grunwald 1410: nowe spojrzenie
Sven Ekdahl: Punkt zwrotny bitwy pod Grunwaldem – str. 8
Dariusz Piwowarczyk: Dwa nagie miecze, czyli czyim heroldem był Romrich – str. 13
Krzysztof Mikulski: Krzyżacy. Agencja turystyczna z o.o. – str. 18
Potop szwedzki: klęska Rzeczypospolitej
Katastrofa na własne życzenie. Rozmowa z prof. Mirosławem Nagielskim – str. 23
Tomasz Bohun: Sądne dni dla Rzeczypospolitej – str. 28
Michał Mackiewicz: Szwecja kontra Rzeczpospolita, czyli o tym, jak uczeń przerósł mistrza – str. 33
120 lat ruchu ludowego
Janusz Gmitruk: Wincenty Witos. Chłop, polityk, patriota – str. 37
Romuald Turkowski: Polskie Stronnictwo Ludowe w latach 1945–1947 – str. 42
Janusz Gmitruk: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego. Skarbnica tradycji – str. 46
Polska – Litwa. Wspólna historia dwóch narodów
Henryk Samsonowicz: Polska i Litwa w dziejach Europy – str. 50
Alvydas Nikžentaitis: Historia od przodu i tyłu. Co myślą Litwini o stosunkach polsko-litewskich – str. 52
Czas przeszły i zaprzeszły
Tomasz Wiścicki: Koleją w słowackie Tatry – str. 54
Błażej Brzostek: Jesteśmy radośni. Odwilż i festiwalowa Warszawa 1955 – str. 58
Violetta Wiernicka: Kijowski mecz śmierci - str. 63
Szlakiem zamków i pałaców w Niemczech
Marcin Czajkowski: Wartburg – str. 67
Okruchy historyczne
Marek Stremecki: Swinarski – str. 70
Recenzje
Andrzej Brzozowski: Człowiek-Enigma – str. 72
Karolina Dynek: W cieniu Króla Słońce – str. 72
Dariusz Milewski: Przedmurze Słowiańszczyzny – str. 73
Jerzy Rohoziński: Intrygujące wzloty i upadki Bizancjum – str. 73
Hubert Kuberski: Ubecki mur milczenia – str. 74
Tomasz Bohun: Rosja na bani – str. 74
Wojciech Kalwat: Królewskie listy – str. 75
Noty o książkach - str. 76
Nowości historyczne – str. 77
To warto przeczytać – str. 78
Szkolna Liga Historyczna – str. 79
Plotki z brodą – str. 80
Źródło: "Mówią wieki"
