Cmentarz przy zborze mennonitów, holenderskich osadników, którzy przybyli na Żuławy w XVI w. Fot. PAP/T. Waszczuk
Kilkanaście cmentarzy mennonickich znajdujących się w zachodniej części woj. warmińsko-mazurskiego to pamiątka po osadnikach z terenów dzisiejszej Holandii. To mennonitom, którzy zamieszkali Żuławy przez kilka wieków, te tereny zawdzięczają rozkwit gospodarczy.
Mennonici osiedlali się na terenie całej Polski, a na północy kraju - na Żuławach i Pomorzu. Pojawili się w XVI wieku, znani był z umiejętności osuszania podmokłych terenów i zagospodarowywania rolniczego żyznych ziem - powiedział PAP historyk Wiktor Knercer. Ostatni mennonici wyjechali z Polski po 1945 roku.
Po ich bytności na Żuławach pozostały nekropolie. Do tej pory takie cmentarze znajdują się w kilku miejscowościach m.in. Tropach, Kępniewie, Węglach - Żukowie (obecnie obręb wsi Żurawiec), Władysławowie (w gminie Elbląg, znany jako cmentarz w Wikrowie), Jeziorze, Rozgarcie, Markusach i Złotnicy. W Fiszewie natomiast znajduje się cmentarz ewangelicko-mennonicki.
Najbardziej rozpowszechnionym typem nagrobków były stele - mówi inspektor ds. zbytków nieruchomych w elbląskiej delegaturze Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Karolina Manikowska.
Mennonici, członkowie anabaptystycznego ruchu religijnego, przybyli na Żuławy z Niderlandów około połowy XVI w. Zachowywali surowe obyczaje i zasady życia, nie chrzcili dzieci ale dopiero ludzi dorosłych, którzy mieli już świadomość znaczenia chrztu, nie uznawali służby wojskowej, nie przyjmowali urzędów, nie przysięgali.
"Stele te były precyzyjnie wykonane, przeważnie z piaskowca, z inskrypcjami zawierającymi nierzadko szczegółowe informacje na temat zmarłego, a więc nie tylko podstawowe dane osobowe i daty życia, ale też na przykład jaką pełnił on funkcję w gminie, czy był przełożonym gminy mennonickiej, a nawet ile miał żon i ile trwały związki małżeńskie. Było to związane z wysoką w tamtych czasach śmiertelnością kobiet przy porodach albo w połogu. Były też informacje, ile miał dzieci. Na odwrocie steli znajdowały się inskrypcje np. cytaty biblijne albo rymowane epitafia"- wyjaśniła Manikowska.
"Obowiązek dbania o teren cmentarza spoczywa na gminie i to ona zazwyczaj porządkuje nekropolie to znaczy przeprowadza koszenie, wykonuje wycinki samosiewów. Miejscowa ludność czasem występuje z inicjatywą uporządkowania nekropolii. Tak było ostatnio w Markusach"- zaznaczyła.
"Na pewno stan mennonickich cmentarzy obecnie jest dużo lepszy niż w latach 80. XX w."- dodała Manikowska.
Mennonici, członkowie anabaptystycznego ruchu religijnego, przybyli na Żuławy z Niderlandów około połowy XVI w. Zachowywali surowe obyczaje i zasady życia, nie chrzcili dzieci ale dopiero ludzi dorosłych, którzy mieli już świadomość znaczenia chrztu, nie uznawali służby wojskowej, nie przyjmowali urzędów, nie przysięgali.
Najbardziej radykalna część mennonitów, nie godząc się z rygorami militarystycznego charakteru państwa pruskiego i nie chcąc wypełniać obowiązku pełnienia służby wojskowej, wyemigrowała pod koniec XVIII wieku do Rosji, a następnie do Ameryki. Ci, którzy pozostali, w sposób naturalny ulegali germanizacji. Po drugiej wojnie światowej mennonici, tak jak wszyscy mieszkańcy Żuław, zostali zmuszeni do opuszczenia tych ziem.
Do XVIII wieku mennonici nie mieli swoich wyznaniowych, oddzielnych cmentarzy, byli chowani na nekropoliach ewangelickich czy rzymsko-katolickich, musieli przy tym każdorazowo wykupić miejsce za stosowną opłatą.
Władze kościelne z czasem pozwoliły na zakładanie cmentarzy mennonickich tak jak w ogóle zgodziły się na zakładanie nowych nekropolii. Do XVIII w. ludzi chowano w kościołach i na cmentarzach przykościelnych, ale zaczęły się one przepełniać. Poza tym stanowiły one zagrożenie epidemiologiczne, więc zalecono organizację nowych cmentarzy, najlepiej poza terenem kościoła i zabudowy. W szczególności dotyczyło to miast.
Zezwolenie diecezjalnego biskupa pozwoliło im na budowanie własnych domów modlitwy. Ich wygląd też był ustalony odgórnie przez biskupa - domy modlitw były drewniane, zrębowe, proste, przypominały budynek gospodarczy, pozbawione były dzwonnicy i dzwonów, których zakazano im używać. To zmieniło się w XIX w. Mennonici najczęściej budowali więc kościół i wokół niego zakładali cmentarz, czasem cmentarz był zakładany bez budynku kościelnego. (PAP)
ali/ laz/
