Neolityczny górnik sprzed 4,5 tysiąca lat. Muzeum Historyczno-Archeologicznym. Fot. P/Polak
Wniosek o wpisanie neolitycznych kopalni krzemienia pasiastego w Krzemionkach na tzw. polską listę informacyjną, poprzedzającą zgłoszenie na listę światowego dziedzictwa UNESCO, przygotowuje dyrekcja Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim.
O staraniach muzeum mówiono w Kielcach podczas poniedziałkowej sesji sejmiku województwa świętokrzyskiego. Radni Komisji Strategii Rozwoju, Promocji i Współpracy z Zagranicą oraz Komisji Edukacji, Kultury i Sportu w zaprezentowanym stanowisku poparli działania związane z wpisaniem kopalni na listę UNESCO.
Radni wystąpili też z wnioskiem do zarządu województwa o wsparcie promocyjne, organizacyjne i finansowe dla muzeum, któremu podlegają prehistoryczne kopalnie, a także dla powiatu ostrowickiego, prowadzącego palcówkę.
O dotychczasowych działaniach i warunkach jakie trzeba spełnić, by unikatowe podostrowieckie kopalnie znalazły się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO, mówił dyrektor Muzeum Historyczno-Archeologicznego, Włodzimierz Szczałuba.
Podostrowieckie prehistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego pochodzą z młodszej epoki kamienia i wczesnej epoki brązu (funkcjonowały pomiędzy IV a II tysiącleciem p.n.e). W Krzemionkach zlokalizowano ok. 4 tys. szybów połączonych siecią chodników; szyby mają do 9 m głębokości. W kopalniach ze skał wapiennych wydobywano krzemień, który służył do wytwarzania narzędzi.
Jak zapowiedział, do połowy czerwca powinno być gotowe zgłoszenie Krzemionek do wpisania na tzw. polską listę informacyjną - to wykaz dóbr, które każdy kraj zgłasza do ujęcia ich na liście UNESCO w najbliższych latach. „Mamy wersje roboczą wniosku, wymaga on jeszcze konsultacji z Narodowym Instytutem Dziedzictwa i przetłumaczenie na język angielski” – poinformował Szczałuba.
W październiku ub.r. Komitet ds. Światowego Dziedzictwa Kulturowego w Polsce podjął uchwałę, w której zaakceptował działania związane z opracowaniem wniosku o wpisanie kopalni na listę światowego dziedzictwa UNESCO. „Można powiedzieć, że dostaliśmy +zielone światło+ od państwa i wsparcie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego do przygotowywania konkretnych wniosków formalnych” – powiedział Szczałuba.
W głównym wniosku dotyczącym wpisania kopalni na listę UNESCO, trzeba m.in. wykazać wyjątkową, uniwersalną wartość obiektu oraz plan zarzadzania - przedstawia się w nim źródła finansowania, gwarantujące odpowiedni poziom funkcjonowania zabytku w przyszłości.
W ocenie Szczałuby Krzemionki mogą znaleźć się na liście UNESCO w ciągu 2-4 lat. „Wyjątkowa wartość tego miejsca zasługuje na to, by było ono jak najdłużej zachowane, dla nas i potomnych. To gwarantuje pewien poziom ochrony, zarządzania i udostępniania obiektu oraz jego promocję na arenach międzynarodowych” – podkreślił w rozmowie z dziennikarzami.
Dyrektor dodał, iż w związku z opracowaniem wniosku do UNESCO w najbliższym czasie potrzebne są prace inwestycyjne, by lepiej ochraniać teren kopalni w Krzemionkach oraz prace związane z monitorowaniem i odlesieniem terenu.
Kopalnie krzemienia pasiastego w Krzemionkach odkrył tu w 1922 r. urodzony w Ostrowcu geolog, prof. Jan Samsonowicz.
Podostrowieckie prehistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego pochodzą z młodszej epoki kamienia i wczesnej epoki brązu (funkcjonowały pomiędzy IV a II tysiącleciem p.n.e). W Krzemionkach zlokalizowano ok. 4 tys. szybów połączonych siecią chodników; szyby mają do 9 metrów głębokości. W kopalniach ze skał wapiennych wydobywano krzemień, który służył do wytwarzania narzędzi. Wyrabiane potem krzemienne siekiery rozprowadzono w odległości nawet kilkuset kilometrów od kopalń.
W Krzemionkach bardzo dobrze zachowała się zarówno podziemna architektura - wyrobiska oraz chodniki, którymi poruszali się górnicy jak i krajobraz na powierzchni - w dalszym ciągu można obserwować leje poszybowe, dawne wejścia do kopalń, otoczone fałdami gruzu wapiennego. W Krzemionkach można też zobaczyć – w przeciwieństwie do innych tego rodzaju obiektów archeologicznych - różne typ kopalń: od najpłytszych jamowych, przez niszowe po głębokie filarowo-komorowe i komorowe.
Na terenie Krzemionek można zwiedzać podziemną trasę utworzoną z połączenia pokopalnianych wyrobisk – liczy 465 m i to najdłuższa na świecie trasa w tego rodzaju obiektach. Z kolei spacerując po drewnianej kładce na powierzchni, można oglądać pole górnicze. Jest też wioska neolityczna – miejsce prowadzenia warsztatów archeologicznych i lekcji muzealnych.
W 2012 r. dzięki realizacji projektu współfinansowanego ze środków unijnych, otwarto tu nowe obiekty wystawiennicze i związane z obsługą ruchu turystycznego.
Teren Krzemionek uznano za zabytek już w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Od 1994 r. stanowią pomnik historii, a od 1995 r. także rezerwat przyrodniczy.
Na liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO znajduje się 1007 obiektów, z czego 14 obiektów z Polski m.in. krakowskie Stare Miasto, zamek w Malborku, drewniane cerkwie, Puszcza Białowieska, wrocławska Hala Stulecia. (PAP)
ban/ pz/
