Wigilia jest zwana na Łużycach - Szczodrym Wieczorem lub Gwiazdką, a noc po niej - Bożą nocą. Podobnie jak w polskiej tradycji, tak wśród Serbołużyczan istnieje magiczna liczba potraw. Boże Narodzenie na Dolnych Łużycach określane jest mianem Gódy.
Na Łużycach jest ich dziewięć, a właściwie dziewięć składników, które muszą się znaleźć w potrawach i to niekoniecznie postnych. Przedstawiciele tej grupy etnicznej są protestantami lub katolikami – poinformował PAP Damian Danak z Muzeum Etnograficznego w Ochli.
Jeszcze w adwencie po łużyckich wsiach chodziły dzieci przebrane za anioła – Boże dzěco lub jonszojskiego Boha i diabła – rumprichta. Za Boże dzěco przebierała się dziewczyna, która wkładała męską koszulę ozdobioną wstążkami, czepkiem z zielonym wiankiem i przykrywała się zawojem. Natomiast za rumprichta, symbolizującego diabła, przebierał się chłopak ubrany w kożuch, odwrócony na zewnątrz futrem.
Wchodząc do chaty pytano dzieci, czy były grzeczne - jeśli tak, wówczas Boże dzěco kazało odmówić modlitwę i w nagrodę ofiarowywało podarek, jeśli dziecko było niegrzeczne - wówczas straszył je rumpricht.
Dwa dni przed Bożym Narodzeniem odbywał się zwyczaj określany mianem dapolwak lub dołamowak. Związany był z tradycjami przędzalniczymi. Ostatniej, spóźnionej na zabawę prządce palono kądziel lub łamano prześlicę. Prządka mogła jednak się wykupić fundując innym młodym prządkom wódkę oraz chleb z serem na zakąskę. W tym momencie do izby wpadali chłopcy z jednym na czele, który udawał jeźdźca na drewnianym koniu zrobionym z wieszaka na ubranie. W zamian za jego wygłupy dziewczyny lub też i jeździec częstowali się nawzajem piwem i wódką.
24 grudnia na wieczornej uczcie, zwanej Patorżica lub Swačina, czyli wieczerzy podaje się potrawy zawierające dziewięć składników - wśród nich są - wieprzowina, proso, woda, sól, marchew, cebula, rzepa, mąka pszenna, rodzynki. To oznacza, że odmiennie niż w polskiej tradycji, Łużyczanie nie jadają tego wieczoru jedynie dań postnych.
24 grudnia na wieczornej uczcie, zwanej Patorżica lub Swačina, czyli wieczerzy podaje się potrawy zawierające dziewięć składników - wśród nich są - wieprzowina, proso, woda, sól, marchew, cebula, rzepa, mąka pszenna, rodzynki. To oznacza, że odmiennie niż w polskiej tradycji, Łużyczanie nie jadają tego wieczoru jedynie dań postnych.
Na Boże Narodzenie wypieka się specjalne pieczywo – woreški z mąki, anyżu, tartej marchwi i syropu. Takie ciasto krojone było w kostki i wypiekane na blasze. Wypiekane są także podłużne chleby z rowkiem - mazańce. Częścią pieczywa karmiono zwierzęta domowe, zwłaszcza bydło, a robiono to każdego poranka podczas tych świąt.
„Część wigilijnych potraw rzucano także w kąt izby dla domowych duchów i dusz zmarłych, w miejscach tych mieszkały domowe lutki, kubołčiki, żmije. W wieczór wigilijny odprawia się wróżby, przepowiadając np. zamążpójście czy obfitość plonów przyszłorocznych, a obserwowanie kolejnych 12 dni po Bożym Narodzeniu miało pokazać pogodę na kolejne 12 miesięcy nowego roku” - powiedział Danak.
Łużyczanie, bądź jak nazywają siebie przedstawiciele tej grupy etnicznej – Serbołużyczanie są potomkami plemion słowiańskich, które ok. VI wieku zasiedliły tereny między Kwisą i Łabą, na obecnym pograniczu niemiecko-polskim. W X wieku Serbołużyczanie zostali podbici przez Niemców i od tej pory żyją w ramach niemieckiej państwowości.
Obszar nazywany Łużycami dzieli się na Łużyce Dolne, których głównym miastem jest Chociebuż (niem. Cottbus) i Łużyce Górne z Budziszynem (niem. Bautzen). Po niemieckiej stornie historyczna kraina Łużyczan znajduje się na terenie landów Brandenburgia i Saksonia. Po polskiej jej głównymi miastami są, a w zasadzie były: Żary, Lubań, Gubin i Zgorzelec.
Po II wojnie światowej Serbołużyczanie zostali bowiem zmuszeni do wyjazdu z terenu dzisiejszego woj. lubuskiego i dolnośląskiego. Do dziś żyją, kultywując swoją odrębność kulturową na terenie Niemiec. Na przykład w powiecie Görlitz żyją we Wspólnocie Parafialnej Schleife. Dwujęzyczność jest widoczna tam na tablicach drogowych, napisach na budynkach użyteczności publicznej czy sklepach. (PAP)
mmd/ mhr/
