"Dźwięki przedwojennej ulicy Gęsiej" - edukacyjny projekt Muzeum POLIN

"Wsłuchaj się w historię przedwojennej ulicy Gęsiej! Pomóż nam zrekonstruować jej historię!" - apelują autorzy nowego projektu w Muzeum POLIN.

Przedwojenna ulica Gęsia przed wojną przebiegała w bezpośrednim sąsiedztwie dzisiejszego budynku muzeum. W ramach projektu "Dźwięki przedwojennej ulicy Gęsiej" wolontariusze wraz z pracownikami Muzeum POLIN, muzykami i varsavianistami odkrywają historię właśnie tej ulicy.

Isaac Bashevis Singer pisał, że "każda żydowska ulica w Warszawie była samodzielnym miastem". W artykule wydrukowanym w "Forwerts" w 1944 r., przytoczonym przez Jacka Leociaka w książce "Spojrzenia na warszawskie Getto" Singer charakteryzował żydowskie ulice w Warszawie: "Warszawscy Żydzi dzielili stolicę na +te+ i +tamte+ ulice. (…) Za dobre uważano ulice położone w południowej części żydowskiej Warszawy: Śliską, Pańską, Grzybowską, Twardą, plac Grzybowski, Gnojną, Krochmalną, Mariańską.(…) Duże firmy raczej się tu nie instalowały, najczęściej widziało się małe sklepy z żywnością, przyprawami korzennymi, mlekiem, słodyczami oraz składziki węglowe. (…) W sobotę rano ulice wypełniały się zapachem czulentu i kuglu. Ze wszystkich okien dobiegały dźwięki szabasowych pieśni. Tutaj była ziemia Izraela".

Do "tamtych" ulic należały według Singera "Dzielna, Pawia, Gęsia, Miła, Niska, Stawki, plac Muranowski a przede wszystkim Nalewki i Franciszkańska. Panował tam wieczny rejwach i zamęt. Tamtejsi Żydzi handlowali przed I wojną z Władywostokiem, Pietropawłowskiem a nawet z Chinami (…) Doprawdy nikt by nie zliczył fabryczek, które się tam mieściły. Harmider zapamiętale targujących się głosów nie słabł w ciągu dnia ani na chwilę. (…) Na Gęsiej mieściły się olbrzymie składy bławatne, gdzie zaopatrywali się klienci z całej Polski".

I właśnie dźwięki przedwojennej Gęsiej, uliczny gwar, śmiech dzieci, stukot kół drewnianych wozów, żałobny kondukt czy może odgłos maszyny do szycia z zakładu krawieckiego chcą zrekonstruować autorzy nowego projektu edukacyjno-kulturalnego Muzeum POLIN we współpracy z wolontariuszami.

Projekt jest inspirowany ideą soundscapes – metodą poznawania przestrzeni poprzez wychwytywanie obecnych w niej dźwięków. Dzisiejszy układ dawnej dzielnicy żydowskiej w Warszawie jest zupełnie inny niż ten sprzed 1939 roku. Po II wojnie światowej miejsce to zostało opuszczone i straciło swą wyjątkową atmosferę, którą tworzyli przedwojenni mieszkańcy i dźwięki towarzyszące ich codziennemu życiu.

"Chcemy tę atmosferę przywrócić" - mówią Ewa Budek i Katarzyna Kulińska, inicjatorki projektu. Uczestnicy projektu, korzystając z różnych źródeł, stworzą słownik dźwięków dawnej Gęsiej oraz poprowadzą spacer przywołujący przedwojenny klimat tego miejsca. Na podstawie zebranych materiałów zaproszony do projektu muzyk, Maciej Trifonidis, skomponuje melodię – wariację na temat życia, jakie toczyło się na tej ulicy przed wojną. Finał projektu – koncert, warsztaty rodzinne oraz otwarty spacer wzdłuż dawnej ulicy Gęsiej – zaplanowano na koniec sierpnia podczas Festiwalu Warszawa Singera – jednego z największych festiwali popularyzujących kulturę żydowską w Polsce organizowanego przez Fundację Shalom.

Materiałów o dawnej Gęsiej zachowało się bardzo niewiele, dlatego każdy ślad lub wzmianka o tej ulicy to nieoceniona pomoc przy rekonstrukcji dźwięków. Dźwięki mogą kryć się w archiwalnych nagraniach, fotografiach, dokumentach, wspomnieniach. Wszystkich, którzy mogliby podzielić się swoją wiedzą o przedwojennej Gęsiej na podstawie własnych materiałów lub pamiątek rodzinnych, organizatorzy projektu proszą o kontakt pod adresem gesia@polin.pl. "Pomóżcie na nowo usłyszeć ten świat!" – apelują.

"Dźwięki przedwojennej ulicy Gęsiej" to pierwszy z cyklu projektów przywracających pamięć o dźwiękach przedwojennej dzielnicy żydowskiej w Warszawie. Kontynuacja projektu planowana jest w przyszłym roku.

Projekt „Dźwięki ulicy Gęsiej” realizowany jest we współpracy z Europejskim Instytutem Studiów Żydowskich w Szwecji PAIDEIA. (PAP)

abe/ pz/