Wisława Szymborska. Fot. PAP/J. Bednarczyk
Śmierć Wisławy Szymborskiej, publikacja dzienników Mrożka i Białoszewskiego, nagroda Nike dla Marka Bieńczyka - to niektóre z ważniejszych wydarzeń w polskiej literaturze w mijającym 2012 roku.
1 lutego 2012 roku zmarła Wisława Szymborska, jedna z najbardziej cenionych polskich poetek, laureatka literackiej Nagrody Nobla z 1996 roku. Zgodnie z testamentem poetki do opieki nad jej dorobkiem powołana została Fundacja Wisławy Szymborskiej, która dwa razy do roku będzie przyznawać zapomogi pisarzom i tłumaczom w trudnej sytuacji życiowej, a także międzynarodową Nagrodę Wisławy Szymborskiej w dziedzinie poezji. Fundacja ustanowiła też nagrodę literacką w formie stypendium, której patronem jest Adam Włodek, pisarz, mąż zmarłej noblistki. Ostatni tomik Szymborskiej "Wystarczy" (a5), przygotowany przez nią jeszcze przed śmiercią, ukazał się 20 kwietnia.
1 lutego 2012 r. zmarła Wisława Szymborska, jedna z najbardziej cenionych polskich poetek, laureatka literackiej Nagrody Nobla z 1996 r. Zgodnie z testamentem poetki do opieki nad jej dorobkiem powołana została Fundacja Wisławy Szymborskiej, która dwa razy do roku będzie przyznawać zapomogi pisarzom i tłumaczom w trudnej sytuacji życiowej, a także międzynarodową Nagrodę Wisławy Szymborskiej w dziedzinie poezji.
Rok 2012 obfitował w ciekawe nowości m.in. ukazał się drugi tom "Dziennika" Sławomira Mrożka (Wydawnictwo Literackie) obejmujący lata 1970-1979. Wydarzeniem okazała się publikacja "Tajnego dziennika" Mirona Białoszewskiego (Znak). "Białoszewski opisuje świat trochę jak przybysz z kosmosu, który pierwszy raz patrzy na Ziemię i jej mieszkańców. Obserwuje i wszystko, co widzi, wydaje mu się równie ważne - polityka i trzaskające okno, kolor śniegu i zasłyszana opowieść" - mówił o książce Tadeusz Sobolewski. W mijającym roku wydano także nową biografię Antoniego Słonimskiego pióra Joanny Kuciel-Frydryszak zatytułowaną "Heretyk na ambonie" (WAB).
W 2012 roku opublikowano także najnowszy tomik wierszy Tadeusza Różewicza zatytułowany "to i owo” (Biuro Literackie).
Marek Nowakowski w książce "Pióro. Autobiografia literacka" (Iskry) opowiada o początkach swojej kariery literackiej, czasach, gdy literaci spotykali się w legendarnych warszawskich kawiarniach Czytelnika czy SPATiF-u. Czasy młodości i dawną Warszawę przywołuje też Andrzej Stasiuk w swojej nowej książce "Grochów" (Czarne).
Bohaterem nowej powieści Krzysztofa Vargi "Trociny" (Czarne) jest przezywający kryzys wieku średniego przedstawiciel handlowy jednej z warszawskich korporacji, który w pociągu przeprowadza swój obrachunek z życiem. W październiku premierę miała najnowsza książka Doroty Masłowskiej, pierwsza powieść tej autorki po kilu latach milczenia, zatytułowana "Kochanie, zabiłam nasze koty" (Noir sur Blanc). "To są to ci sami ludzie, to samo pokolenie, które opisałam w +Wojnie polsko-ruskiej pod flagą biało czerwoną+, tylko dekadę później" - mówiła autorka.
Ciekawą nowością mijającego roku była też książka "Tyrmandowie. Amerykański romans” Agaty Tuszyńskiej (MG) o amerykańskich losach autora "Złego".
Tegoroczna Literacka Nagroda Nike została przyznana Markowi Bieńczykowi za "Książkę twarzy" (Świat Książki), zawierającą rozprawy historycznoliterackie, recenzje, teksty wspomnieniowe. Była to pierwsza w historii Nike nagroda dla esejów.
Laureatami Nagrody Literackiej Gdynia zostali w tym roku: Magdalena Tulli za powieść „Włoskie szpilki” (Nisza), Marta Podgórnik za tomik wierszy „Rezydencja surykatek” (Biuro Literackie), oraz Marian Sworzeń za tom esejów „Opis krainy Gog” (Więź). Przyznawaną nieregularnie, specjalną Nagrodę Osobną otrzymał Mieczysław Porębski za tom "Spotkanie z Ablem” (Wydawnictwo Literackie) będący czwartą częścią pism wybranych tego historyka i teoretyka sztuki.
Chorwacki pisarz Miljenko Jergović otrzymał Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus za powieść "Srda śpiewa o zmierzchu w Zielone Świątki" (Czarne).
Najważniejsze polskie wyróżnienie w dziedzinie fantastyki - Nagroda im. Janusza Zajdla - została w tym roku przyznana Marii Lidii Kossakowskiej za powieść "Grillbar Galaktyka" (Fabryka Słów) oraz Jakubowi Ćwiekowi za opowiadanie "Bajka o trybach i powrotach" z antologii "Księga wojny" (Agencja Wydawnicza RUNA).
W 2012 roku doceniono prof. Janusza Tazbira. Został on laureatem dorocznej nagrody miesięcznika "Odra" za całokształt twórczości oraz za niedawno wydany zbiór esejów "Od sasa do lasa" (Iskry). Januszowi Tazbirowi przypadł też tytuł Warszawskiego Twórcy Nagrody Literackiej Miasta St. Warszawy (której laureatami zostali w tym roku również Jarosław Mikołajewski, Jacek Łukasiewicz, Małgorzata Strzałkowska i Ewa Morycińska-Dzius). Tom "Od sasa do lasa" został też wybrany jedną z dwu Książek Roku 2011 Warszawskiej Premiery Literackiej obok czterotomowej pracy "Droga Karola Wojtyły" pióra Jacka Moskwy (Świat Książki).
Laury zbierała też książka "Nietoperz w świątyni" (Znak). Ta biografia Jerzego Nowosielskiego pióra Krystyny Czerni była w tym roku nominowana do kilku nagród, a dwa razy została uhonorowana: nagrodą miesięcznika "Nowe Książki" oraz Nagrodą im. Kazimierza Wyki przyznawaną w dziedzinie krytyki literackiej, eseistyki i historii literatury.
Najważniejsze polskie wyróżnienie w dziedzinie reportażu - Nagroda im. Ryszarda Kapuścińskiego - przypadła w tym roku chińskiemu dysydentowi Liao Yiwu, autorowi książki "Prowadzący umarłych. Opowieści prawdziwe. Chiny z perspektywy nizin społecznych" (Czarne). Laureatką Nagrody Bursztynowego Motyla dla najlepszej książki o tematyce podróżniczej i krajoznawczej została Paulina Wilk za tom reportaży „Lalki w ogniu. Opowieść z Indii”(Carta Blanca), a nagroda im. Beaty Pawlak, przyznawanej publikacjom na temat innych kultur, religii i cywilizacji, przypadła Bartoszowi Jastrzębskiemu i Jędrzejowi Morawieckiemu za "Krasnojarsk zero" (Sic!). (PAP)
aszw/ ls/
