Nie żyje prof. Janusz Tazbir - historyk, wybitny badacz dziejów kultury

"Z Jego śmiercią humanistyka poniosła niepowetowaną stratę" - napisano w informacji na stronie internetowej Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, a podpisanej przez dyrekcję i pracowników placówki.

Prof. Janusz Tazbir uznawany był za jednego z najwybitniejszych znawców historii kultury staropolskiej. Jego zainteresowania badawcze skupiały się głównie na dziejach kultury oraz historii ruchów religijnych w Polsce, głównie w XVI i XVII w.
Janusz Tazbir urodził się 5 sierpnia 1927 r. w Kałuszynie (mazowieckie). W młodości kształcił się w Liceum Ogólnokształcącym im. Juliusza Słowackiego w Warszawie. W 1950 r. ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie studiów największy wpływ na orientację naukową Tazbira wywarli profesorowie Władysław Tomkiewicz, promotor pracy magisterskiej i doktorskiej, oraz Stanisław Herbst, wybitny znawca historii kultury XVII w.

W 1954 r. prof. Tazbir został doktorem nauk humanistycznych, a sześć lat później uzyskał habilitację. W 1973 r. został mianowany profesorem zwyczajnym.
Prof. Tazbir należał do wielu stowarzyszeń, instytucji nauki i kultury. Był m.in. dyrektorem Instytutu Historii PAN, a w latach 1999-2003 wiceprezesem Polskiej Akademii Nauk. Przewodniczył Centralnej Komisji ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych oraz kapitule Konkursu o Nagrodę i Medal Zygmunta Glogera. Był członkiem m.in. PEN Clubu, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich jury Nagrody Naukowej KLIO.

W dorobku prof. Tazbira znalazły się publikacje takie jak: "Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII w.", "Historia Kościoła katolickiego w Polsce 1460-1795", "Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie”, "Okrucieństwo w nowożytnej Europie", "Polska na zakrętach dziejów", "W pogoni za Europą", "Polskie przedmurze chrześcijańskiej Europy. Mity a rzeczywistość historyczna", "Protokoły mędrców Syjonu. Autentyk czy falsyfikat”, "Pokuszenie historyczne. Ze świata szabel i kontuszy" i „Od sasa do lasa”.
Był też przewodniczącym Rady Naukowej Polskiego Słownika Biograficznego i autorem wielu artykułów w czasopismach naukowych i popularnonaukowych. Przez ponad 40 lat redagował rocznik "Odrodzenie i reformacja w Polsce", był też m.in. członkiem Rady Redakcyjnej miesięcznika „Mówią wieki”.

Szerokiemu gronu czytelników był znany jako popularyzator historii, co było zasługą przede wszystkim jego lekkiego pióra i przystępnego języka, jakim operował. Z okazji 85. urodzin prof. Tazbira o jego wielkiej erudycji mówił PAP prof. Michał Kopczyński ze stołecznego Muzeum Historii Polski. „Wielokrotnie w toczonych na żywo dyskusjach prof. Tazbir wyciągał z pamięci cytaty oraz opowiadał uczestnikom debat ciekawe anegdoty” – przypominał Kopczyński.
Zdaniem Kopczyńskiego, Tazbir zapisał się na kartach polskiej historiografii złotymi zgłoskami. „Sformułowanie +Państwo bez stosów+, wymyślone właśnie przez prof. Tazbira, zakorzeniło się w naszym myśleniu bardzo głęboko, weszło nie tylko w polski, ale i międzynarodowy obieg (…). Gdziekolwiek się go używa, myśli się tylko i wyłącznie o dawnej Rzeczypospolitej” – tłumaczył Kopczyński.

Za zasługi dla polskiej nauki i kultury prof. Tazbir został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim z gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem Gloria Artis i Medalem Komisji Edukacji Narodowej. (PAP)

ekr/ agt/ pz/