Odradzające się po wojnie miasto, jego architektura i założenia urbanistyczne pokazane na zdjęciach znanych fotografików są tematem wystawy "Warszawa 1949. Z perspektywy Śródmieścia" w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.
Stolica roku 1949, miasto powstające z ruin, nowe domy, nowa architektura, nowe powojenne życie zostały utrwalone na zdjęciach wybitnych artystów fotografików Leonarda Sempolińskiego, Teodora Hermańczyka, Zbyszka Siemaszki, Edwarda Hartwiga, Stanisława Deptuszewskiego, Romana Wionczka, Edwarda Doliwy Falkowskiego, które są eksponowane od piątku na wystawie "Warszawa 1949. Z perspektywy Śródmieścia" w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.
Ekspozycja, składająca się z blisko stu fotogramów, pochodzących z liczących 620 000 negatywów i zabytkowych pozytywów Zbiorów Fotografii i Rysunków Pomiarowych IS PAN, jest jednym z wydarzeń towarzyszących obchodom 65. rocznicy powołania Instytutu Sztuki. Jej celem jest próba oddania charakteru okresu, w którym powstała placówka.
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk to interdyscyplinarna placówka badawcza, do której zadań należy badanie i dokumentacja polskiej sztuki i kultury artystycznej w zakresie sztuk plastycznych i architektury, muzyki, teatru, filmu i sztuki audiowizualnej z uwzględnieniem kontekstu europejskiego i światowego.
"Wystawa została tak skomponowana i zaaranżowana, aby odzwierciedlała i samo miejsce, w którym mieści się Instytut, a więc Pałac Marii z Lubomirskich Radziwiłłowej wzniesiony w roku 1784 z przyległym doń, wybudowanym po wojnie budynkiem, oraz charakter zbiorów instytutu" - powiedziała PAP Katarzyna Uchowicz, która razem z Katarzyną Kolendo-Korczak, jest kuratorem wystawy.
"Najpierw zapraszamy do samego pałacu - pokazujemy fotografie jego wnętrz i elementy rozwiązań architektonicznych - objaśniała kuratorka. - Potem proponujemy spacer po Śródmieściu, a właściwie po najbliższych okolicach Pałacu Radziwiłłowej. A więc z ulicy Długiej 26/28 kierujemy się ku Staremu Miastu, Mariensztatowi, potem wracamy na Muranów, Leszno, Marszałkowską. Fotografie stanowią niezastąpioną dokumentację architektury i życia odradzającej się stolicy i są zarazem świadectwem panujących wówczas rozwiązań estetycznych, jeśli chodzi o samą fotografię; dominowały wtedy zdjęcia czarno-białe, pełne ekspresji".
Przykładem tego są eksponowane na wystawie prace, np. "Muranów" - Leonarda Jabrzemskiego, na którym uwagę przykuwają pędzące nad nowymi domami obłoki; "Barbakan" Leonarda Sempolińskiego - w kadrze widoczny jest fragment muru Barbakanu i długie cienie decydujące o wyrazie artystycznym tej fotografii, czy "Brukarze" autorstwa Zbyszka Siemaszki. Uroda tego zdjęcia polega na jego kompozycji i oddanej grą światła fakturze.
Według kuratorek wybór roku 1949, poza nawiązaniem do daty powstania placówki, ma na celu przybliżenie niezwykle ciekawego okresu w życiu artystycznym Warszawy, przede wszystkim w architekturze – eksperymentalnej, wywodzącej się z przedwojennego modernizmu, widoczne jest to np. w koncepcji Muranowa. W tym czasie nastąpiły też pierwsze próby zdefiniowania socrealizmu wkrótce po wprowadzeniu doktryny, czego przykładem jest trasa W-Z na zdjęciach Leonarda Sempolińskiego oraz Henryka Hermanowicza.
Ekspozycję zdjęć uzupełniają wizjonerskie plany odbudowy Warszawy, okładki wybranych periodyków, afisze teatralne i kinowe, okładki płyt oraz kalendarium warszawskich wydarzeń artystycznych w 1949 r.
Obiektom towarzyszą rozbudowane podpisy wzbogacone wybranymi fragmentami wypowiedzi pisarzy i architektów: Leopolda Tyrmanda, Jerzego Hryniewieckiego, Bohdana Lacherta.
"Domy mieszkalne stanowią monumentalne kulisy, zarówno ze względu na skalę swej długości, wyważone różnicowanie wysokościowe, spokojne, powiedziałbym, majestatycznie zakończone sylwety, całkowicie eliminujące gadatliwość przypadkowych kominów. Rytm jednorodnych okien, grupowanych w zespoły, zakończenia kompozycyjne poszczególnych domów podnoszą wartość monumentalną. Przed kulisami, wznoszącymi się na tarasie ku wielkim ulicom spływają drobne, bogate formy architektoniczne – ulice otrzymują swe własne oblicze" - pisał w 1950 r. Lachert o Muranowie, nazywając budowę tej dzielnicy "wielkim, pięknym zadaniem".
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk to interdyscyplinarna placówka badawcza, do której zadań należy badanie i dokumentacja polskiej sztuki i kultury artystycznej w zakresie sztuk plastycznych i architektury, muzyki, teatru, filmu i sztuki audiowizualnej z uwzględnieniem kontekstu europejskiego i światowego.
Do zadań Instytutu należy działalność naukowo-badawcza, uwzględniająca związki kultury polskiej z jej światowymi odniesieniami. Dorobek Instytutu Sztuki to ponad 2000 wydanych książek, serii wydawniczych, 6 czasopism i ponad 1000 wydanych numerów, 9 wydawnictw płytowych, 45 profesorów, 87 habilitacji, 238 doktorów, 43 projekty badawcze (od 2009 roku) o łącznej wartości 11 mln 835 tys. zł.
Wystawa "Warszawa 1949. Z perspektywy Śródmieścia" będzie prezentowana do końca stycznia 2015 r. w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. (PAP)
abe/ mhr/
