"Rzeźby Gustawa Zemły w Muzeum Woli". Źródło: MW
Sześć rzeźb Gustawa Zemły będących modelami lub projektami warszawskich pomników artysty: Polegli–Niepokonani, Bitwy o Monte Cassino, Henryka Sienkiewicza i niezrealizowanej rzeźby Juliusza Słowackiego, można oglądać na wystawie w Muzeum Woli.
"Mamy w naszej kolekcji wiele rzeźb stołecznych pomników, ich różnego typu modele i projekty. I w ramach przygotowywanej obecnie nowej wystawy głównej Muzeum Woli chcemy zorganizować gabinet poświęcony warszawskiej rzeźbie pomnikowej. I do tej kolekcji, dzięki dotacji z ministerstwa kultury, zakupiliśmy od prof. Gustawa Zemły jego sześć rzeźb" - opowiadał PAP Jacek Bochiński, kurator wystawy "Rzeźby Gustawa Zemły w Muzeum Woli", kustosz Muzeum Warszawy, którego oddziałem jest wolska placówka.
Zakupione rzeźby są związane z czterema warszawskimi pomnikami - Polegli-Niepokonani na Cmentarzu Powstańców Warszawy, Bitwy o Monte Cassino przy Ogrodzie Krasińskich, Henryka Sienkiewicza stojącego w Łazienkach Królewskich oraz niezrealizowanym monumentem poświęconym Juliuszowi Słowackiemu.
"Postanowiliśmy zaprezentować naszym gościom w ramach wystawy tę niewielką kolekcję, którą zakupiliśmy. Prace są oczywiście związane ze stolicą, bo jesteśmy muzeum warszawskim. Zresztą sam artysta od studiów jest związany z naszym miastem. Obecnie mieszka i ma pracownię właśnie na Woli" - powiedział Bochiński.
Dwie z prezentowanych rzeźb to studia do pomnika Polegli-Niepokonani. Pierwsze, wykonane z terakoty, przedstawia powalonego wojownika zasłaniającego się tarczą. Drugie to powstała w brązie półleżąca zdeformowana postać bez głowy i kończyn, z rozszczepioną górną częścią ciała. Kolejne dwie prace powstały podczas przygotowań do pomnika Bitwy o Monte Cassino. To odlany w gipsie projekt obelisku w skali jeden do dziesięciu i również gipsowy model pomnika w skali jeden do pięciu. Wśród nabytych rzeźb jest także model pomnika Henryka Sienkiewicza z brązu oraz niezrealizowany, powstały w 1961 r. na konkurs, gipsowy projekt pomnika Juliusza Słowackiego. Siedzącemu poecie towarzyszy uskrzydlona muza.
Jacek Bochiński: Najwyżej oceniany jest chyba jego pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach w formie trzech skrzydeł symbolizujących trzy powstania na Śląsku. Ten pomnik jest charakterystyczny dla jego twórczości. Cechuje go monumentalizm, ulubiony przez Zemłę motyw skrzydeł symbolizujących wolność i walkę o nią, a także takie metaforyczne traktowanie rzeźby.
"Rzeźbiarstwo Zemły jest teraz w zasadzie klasykiem. Swoje najlepsze prace tworzył w latach 60. i 70. XX w. Najwyżej oceniany jest chyba jego pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach w formie trzech skrzydeł symbolizujących trzy powstania na Śląsku. Ten pomnik jest charakterystyczny dla jego twórczości. Cechuje go monumentalizm, ulubiony przez Zemłę motyw skrzydeł symbolizujących wolność i walkę o nią, a także takie metaforyczne traktowanie rzeźby. W tamtym okresie było to bardzo nowatorskie i artysta zaistniał tym pomnikiem w powojennej historii polskiej sztuki" - podkreślił Bochiński.
Twórczość artysty - jak mówił kustosz - trochę wpisywała w "taki kanon pomników" popularnych w okresie PRL dotyczących martyrologii, cierpienia czy walki. "Teraz jest trochę tendencja, by umniejszać ich wartość, uznając za propagandowe. Ale wydaje mi się, że nie można na to tak patrzeć. Te pomniki powstawały w określonym czasie. Może rzeczywiście trochę takie są, ale taka jest też nasza historia - walczyliśmy, cierpieliśmy i trudno od tego uciec" - zauważył.
W ocenie Bochińskiego, ważnym elementem twórczości Zemły jest również emocjonalność i przekazywanie jej widzowi. "Trudno obojętnie przejść obok jego prac. Kiedy jesteśmy na wolskim Cmentarzu Powstańców Warszawy, gdzie spoczywa 100 tys. osób i oglądamy pomnik Polegli-Niepokonani, tę figurę wojownika z tarczą widzimy, że jest on lekko zdeformowany, jednak czuć w tym jakąś siłę, emocje" - zaakcentował kustosz.
"Wśród zakupionych prac dwie odnoszą się właśnie do tego pomnika. Pokazują one rozwój jego koncepcji - od pomysłu, który pojawił się już w latach 50. w głowie Zemły, by ukazać takiego wojownika z tarczą, który ranny upada, ale nadal walczy. To symbol powstańca do końca walczącego z godnością i honorem. Jest w tym troszkę patosu, ale przemawia do odbiorcy" - dodał Bochiński.
Prezentowanym na wystawie rzeźbom towarzyszą wyświetlane na ścianie pomniki Gustawa Zemły znajdujące się w Warszawie, także m.in. stojący przy Galerii Porczyńskich pomnik Jana Pawła II.
Ekspozycja będzie czynna do końca roku. (PAP)
akn/ agz/
